صورت مسئله های ۱۴۰۲

۱۴۰۲ ؛ سال تعیین تکلیف جنگ ها

مهم ترین رویدادهای جهانی را درسال جدید فهرست کرده ایم که برخی از آن ها احتمالا به تغییرات در نظم منطقه ای و بین المللی منجر خواهد شد

گروه بین الملل-دیروز به این موضوع پرداختیم که جهان چه رویدادهای مهمی را در سال ۱۴۰۱ پشت سر گذاشته است؟ در ادامه به این موضوع می پردازیم که چه رویدادهای مهمی پیش روی ما در سال ۱۴۰۲ شمسی است. حقیقت این است که به جز چند تاریخ مشخص از رویداد های سال آینده، پیش بینی برخی رخدادها بسیار سخت و صرفا در حد گمان است. اما خواندن همین ها هم می تواند گزینه جذابی باشد. برای مثال، در سال ۲۰۲۱ چه کسی می توانست تصور کند که پوتین جرئت به چالش کشیدن غرب را داشته باشد و با حمله به اوکراین بحران انرژی بی سابقه ای را در اروپا ایجاد کند؟ در سال ۲۰۰۰ چه کسی می توانست حادثه ۱۱ سپتامبر را پیش بینی کند؟ در آن سال آمریکا به سپر فضایی برای دفاع از خود در برابر یک جنگ سرد تازه فکر می کرد و هیچ کس تصور نمی کرد که این دشمن در هزاره جدید تروریسم بین المللی القاعده باشد. این ها را گفتیم تا یادمان نرود حتی مهم ترین رویدادها هم غیر قابل پیش بینی اند.

جنگ اوکراین

به زودی جنگ بهاره که از هفته ها پیش بر سر زبان ها افتاده ،میان روسیه و اوکراین آغاز خواهد شد. جنگی که در آن دولت کی یف به تانک های پیشرفته لئوپارد و سلاح های تاکتیکی مجهز شده است. با وجود انتظار برای آغاز جنگی بزرگ، ریچارد هاس، رئیس اندیشکده «شورای روابط خارجی» معتقد است جنگ در اوکراین، ادامه خواهد یافت، البته در سطحی کمتر. نه روسیه و نه اوکراین قادر به دستیابی به یک پیروزی نظامی کامل نخواهند بود، اگر پیروزی به عنوان دیکته کردن شرایط حل و فصل ارضی یا سیاسی پس از جنگ تعریف شود. اگر پیروزی به عنوان دستیابی به توافقی تعریف شود که هر دو دولت مایل به امضا و رعایت آن هستند، دیپلمات‌ها نیز به پیروزی نخواهند رسید. صلح به رهبرانی نیاز دارد که مایل و قادر به سازش باشند، دو عنصری که به طور آشکار (اگر به دلایل بسیار متفاوت) در هر دو طرف وجود ندارد.

جنگ یمن

در آستانه هشتمین سالگرد جنگ یمن، انصارا… و سعودی ها در ژنو در حال رایزنی هستند تا بتوانند پرونده تبادل اسرا را به سرانجام برسانند، اقدامی که اگر موفقیت آمیز باشد می‌تواند تسهیل کننده توافق آتش‌بس و شاید پایانی بر جنگ ظالمانه باشد.درواقع هر گونه توافق در میانه جنگ بر سر موضوعات مختلف، می‌تواند روزنه امیدی برای رسیدن به توافق صلح هم باشد. تحلیل گران می‌گویند اگر روند گفت وگوهای صنعا و ائتلاف سعودی درباره تبادل اسرا موفقیت آمیز باشد، صدها یمنی بازداشت شده آزاد می‌شوند و این یک گام بزرگ به سوی مذاکرات جامع‌تر برای پایان دادن به جنگ در یمن خواهد بود.انصارا… و ائتلاف سعودی با میانجی گری سازمان ملل در آوریل ۲۰۲۲، بر سر آتش‌بس توافق کردند و این توافقات برای شش ماه به قوت خود باقی بود ولی به دلیل بدعهدی طرف سعودی، صنعا حاضر نشد آتش بس را تمدید کند و رهبران یمن بارها گفته‌اند تا زمانی که یمنی‌ها از دستاوردهای توافق منتفع نشوند به آتش‌بس تحمیلی تن نمی‌دهند و پای هیچ سندی را امضا نخواهند کرد. انصارا…، لغو محاصره، پرداخت حقوق کارکنان دولتی و بازگشایی فرودگاه ها را شرط تمدید آتش بس اعلام کرده است ولی سعودی ها به رغم ادعای ظاهری ، در عمل با این درخواست ها موافقت نکرده‌اند، هرچندبه نظر می رسد در مسیر همگرایی منطقه ای یکی از مهم ترین پرونده ها تعیین تکلیف پرونده یمن باشد.

چالش تایوان برای چین

در حالی که بسیاری از سیاست گذاران روی ظرفیت جنگ بر سر تایوان متمرکز هستند، این اتفاق در سال ۱۴۰۲ بسیار بعید به نظر می‌رسد. هرچند چین به هیچ وجه از هدف خود برای به دست گرفتن تایوان، در صورت لزوم به زور، دست برنداشته است. اما در حالی که به افزایش فشار بر تایوان ادامه خواهد داد، به احتمال زیاد اقدام بسیار تهاجمی را حداقل برای چند سال به تعویق انداخته است.

انتخابات سراسری ترکیه

   ترکیه هم‌اکنون با بدترین وضعیت اقتصادی خود از زمان روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲ روبه رو است. این وضعیت در حال ضربه زدن به محبوبیت اردوغان است و طبق نظرسنجی‌ها  این احتمال وجود دارد که مخالفان در انتخابات جایگاه وی را تصاحب کنند. واکنش ضعیف دولت ائتلافی حاکم در سال ۱۹۹۹ پس از زلزله بزرگ شمال غرب ترکیه، یکی از عوامل موثر در خیزش حزب عدالت و توسعه دانسته می‌شود. رای دهندگان در این کشور اردیبهشت ماه در انتخاباتی زودهنگام پای صندوق‌های رای خواهند رفت. انتخاباتی که شش حزب اپوزیسیون ترکیه برای شکست دادن اردوغان با هم متحد شده و قلیچدار اوغلو را به عنوان نامزد واحد خود برگزیده اند. احمد کورو استاد علوم سیاسی در دانشگاه ایالتی سان‌دیگو این انتخابات را تاریخی توصیف کرد و گفت: این انتخابات مشخص خواهد کرد که آیا حاکمیت اردوغان بر سیاست‌های کشور ادامه خواهد داشت یا خیر؟ اردوغان از زمان شروع ریاست جمهوری‌اش در سال ۲۰۱۷ با تبدیل نظام پارلمانی به نظام ریاستی ترکیه را به خودکامگی نزدیک‌تر کرد.

انتخابات پاکستان و تقلای خان

پاکستان امسال با آشفتگی سیاسی و اقلیمی بسیاری روبه رو بوده است. عمران خان، نخست وزیر سابق این کشور و رهبر حزب میانه روی «تحریک انصاف»، به دنبال گرفتن رای عدم اعتماد در ماه آوریل از قدرت کنار گذاشته شد. شهباز شریف، رئیس حزب «مسلم لیگ» پاکستان جایگزین عمران خان شد و ریاست دولت ائتلافی را بر عهده دارد. عمران خان از زمان کنار گذاشته شدنش از قدرت، به رغم زخمی شدن در یک ترور نافرجام در ماه نوامبر همچنان به تجمع‌های ضد دولتی ادامه می‌دهد. اگرچه هیچ داده رسمی در باره زمان دقیق برگزاری انتخابات اعلام نشده، باید روز ۱۲ اکتبر (۲۰ مهر ۱۴۰۲) انجام شود. عمران خان که محبوبیتش در حال افزایش در میان مردم است، به دولت برای برگزاری زودتر انتخابات فشار می‌آورد و می‌گوید که فقط در صورت کسب اکثریت دو سوم، پاکستان را اداره می‌کند.

نتانیاهو،چین و اوکراین؛معضلات بایدن

بسیاری بر این باورند که جو بایدن، رئیس‌جمهور خوش‌شانسی بوده، چرا که در دو سال ریاستش کمتر از اسلافش درگیر پس‌لرزه‌های تنش‌های خاورمیانه شده است؛ سرزمینی که اغلب ایده‌های سیاست خارجی ایالات متحده – خوب یا بد – درباره‌اش به جایی نرسیده‌اند. شواهد نشان می‌دهد که در سال جدید نیز خاورمیانه در اولویت بایدن قرار ندارد و در عوض، رئیس جمهور آمریکا در عرصه سیاست خارجی خود جنگ روسیه علیه اوکراین و موضوع چینِ در حال رشد را در رأس برنامه‌هایش تعریف خواهد کرد.در این میان نشریه فارین پالسی نوشت: با بازگشت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به قدرت، دولت بایدن اکنون با راست‌گراترین و در عین حال افراطی‌ترین کابینه اسرائیل مواجه است؛ کابینه‌ای که احتمالا به تنش‌ها در باب فلسطین و برنامه هسته‌ای ایران دامن خواهد زد. در این بین بایدن نیز در شرایط دشواری قرار خواهد گرفت، چرا که باید در شورای امنیت یا موضعی بی‌طرفانه اتخاذ کند یا متحدش را به چالش بکشد. طبیعتا انتقاد از تل‌آویو به نفع بایدن نخواهد بود، رئیس‌جمهوری که هدف انتقاد جمهوری‌خواهانی است که بر حمایت از اسرائیل تاکید دارند. در صورتی هم که سکوت کند مورد غضب دموکرات‌های مترقی قرار خواهد گرفت که منتقد جدی سیاست‌های رادیکال اسرائیل در ارتباط با فلسطین هستند.از منظری دیگر، متحدان اروپایی نیز بایدن را برای مهار نتانیاهو تحت فشار قرار خواهند داد حتی کشورهای عربی که رابطه شان را با اسرائیل عادی سازی کرده اند نیز ممکن است با قاره سبز هم صدا شوند.با لحاظ کردن همه این تحلیل ها باید اذعان کرد که بایدن نباید در انتظار خبرهای خوبی از خاورمیانه باشد. ظرفیت واشنگتن برای شکل دادن به تحولات و حتی کنترل آن ها دو چالشی است که این کشور با آن ها روبه رو است، بایدن از یک طرف باید از تنش های بیشتر میان اسرائیل و فلسطینی ها جلوگیری کند و از منظری دیگر به دنبال آن است که مانع از پیشرفت برنامه هسته ای ایران شود.بدین ترتیب، گزینه‌های بایدن بد بود، بدتر هم شده است

 اون و ادامه آزمایش های اتمی

با بی نتیجه ماندن مذاکرات صلح میان کره شمالی و آمریکا در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، کره شمالی هر روز بیشتر از قبل برنامه های موشکی و اتمی خود را توسعه می دهد. کره شمالی تقریباً به طور قطع آزمایش هسته‌ای خود را علاوه بر آزمایش‌های موشکی مکرر انجام خواهد داد. نه کره جنوبی و نه ایالات متحده قادر به جلوگیری از چنین اقداماتی نخواهند بود.

   آزمون های مهم ورزش و فوتبال ایران در سال ۱۴۰۲ 

   آغاز سال نو با محک یوزها و تکواندوکاران  

گروه ورزش/فوتبال ایران و جهان در سال ۱۴۰۱ پر از رویداد و خبر بود که مهم ترین آن برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ قطر به عنوان اولین جام جهانی زمستانی تاریخ دوره های این رویداد بزرگ و نخستین جام جهانی به میزبانی یک کشور مسلمان بود. تیم ملی کشورمان به عنوان یکی از ۳۲ تیم حاضر در بیست و دومین دوره مسابقات جام جهانی در حالی که می توانست صعودی تاریخی را رقم بزند فرصت سوزی کرد و باز هم در صعود به مرحله حذفی ناکام ماند. نتایج ضعیف تیم ملی در قطر باعث شد که مسئولان فدراسیون فوتبال تمایلی به ادامه همکاری با کارلوس کی روش سرمربی پرتغالی نداشته باشند و زمزمه استفاده از مربی وطنی برای تیم ملی شنیده شود. در نهایت پس از چند ماه فرصت سوزی و اتلاف وقت، فدراسیون فوتبال با وجود مذاکره با چند مربی خارجی امیر قلعه نویی را به عنوان سرمربی جدید تیم ملی انتخاب و معرفی کرد و او هم جمعه فهرست جدید تیم ملی را اعلام کرد. در واقع استارت جدی یوزها برای سال آینده که جام ملت های ۲۰۲۳ قطر را پیش رو دارند زده شد و قلعه نویی در اولین آزمون اش روز سوم فروردین ماه سال ۱۴۰۲  به مصاف تیم روسیه خواهد رفت. با وجود این که رسانه‌های روس اعلام کرده بودند که دیدار دوستانه ایران و روسیه بدون حضور هواداران برگزار می‌شود، با جلسه شورای تامین استان تهران تصمیم بر این شد که این دیدار با حضور هواداران برگزار شود. این دیدار برای هواداران رایگان نیست و بلیت‌فروشی برای تعداد محدودی انجام می شود. دومین دیدار تیم ملی هم در هفتم فروردین ماه برگزار خواهد شد و بر اساس اعلام مسئولان فدراسیون فوتبال کنیا حریف ایران خواهد بود هرچند برخی منابع می گویند این بازی هنوز قطعی نشده است. تیم ملی کنیا که در ۵۰۰ روز اخیر در هیچ مسابقه رسمی به میدان نرفته و باید دید برای بازی با ایران راهی تهران خواهد شد یا نه. فعلا فدراسیون فوتبال و کادرفنی تا همین فیفا دی برنامه های شان را اعلام و رسانه ای کرده اند اما با توجه به این که دی ماه سال آینده جام ملت های آسیا برگزار خواهد شد قطعا تمام هم و غم فدراسیون فوتبال و قلعه نویی آماده سازی تیم ملی برای شکستن طلسم ناکامی یوزها در این مسابقات است.

تاخیر دوباره در واگذاری بلوک ۵۱ درصدی سرخابی‌ها

بهمن ماه امسال بود که حسین قربان زاده رئیس سازمان خصوصی سازی کشور از برگزاری مزایده واگذاری پرسپولیس در تاریخ ۷ اسفند امسال خبر داد. به گفته او قرار بود ۵۱ درصد سهام واگذار شود و هیئت مدیره را هم خریدار مشخص ‌کند اما عملا تا آخر اسفند خبری از این واگذاری نشد. پس از پرسپولیس هم نوبت استقلال بود که ۵۱ درصد سهامش واگذار شود و گفته می شد دو اپراتور بزرگ تلفن همراه خریداران عمده سهام سرخابی ها خواهند بود اما به نظر می رسد حادثه سقوط بالگرد وزیر ورزش و شایعات درباره تغییرات مدیریتی دو باشگاه پرسپولیس و استقلال باعث وقفه دوباره در واگذاری سهام سرخابی ها شده است.
مجوز حرفه ای سرخابی ها همچنان درگیر اما و اگر
با گذشت بیش از یک سال از حذف پرسپولیس و استقلال از لیگ قهرمانان آسیا به دلیل آن چه که کنفدراسیون فوتبال آسیا نداشتن شرایط لازم برای کسب مجوز حرفه ای نامید، هنوز سرخابی ها مجوز حرفه ای کسب نکرده اند. در این بین اوضاع پرسپولیس به دلیل شفافیت بهتر صورت های مالی و بسته شدن اکثر پرونده های خطرناک این باشگاه که به واسطه شکایت مربیان و بازیکنان خارجی در فیفا باز بود، بهتر از باشگاه استقلال است. باشگاه استقلال هنوز درگیر پرونده های استراماچونی، پادوانی و پین است و دو باشگاه الشباب الاهلی امارات و سانتاکلارای پرتغال بابت رضایت نامه های قایدی و محبی از باشگاه استقلال طلب دارند و حتی به فیفا شکایت کرده اند. اگر باشگاه نتواند تا چند هفته دیگر این پرونده ها را ببندد و صورت های مالی اش را شفاف کند به احتمال زیاد برای دومین سال متوالی از حضور در لیگ قهرمانان آسیا محروم خواهد شد.

آغاز سال ۱۴۰۲ با محک تکواندو در مسیر المپیک

سال ۱۴۰۲ برای ورزش ایران در حوزه منهای فوتبال سال بسیار سخت و پرمشغله ای خواهد بود. حضور کاروان ایران در بازی های آسیایی هانگژو از یک طرف و در پیش بودن مسابقات انتخابی کسب سهمیه المپیک پاریس ۲۰۲۴ از طرف دیگر، کار ورزش ایران را بیش از پیش سخت خواهد کرد. بازی‌های آسیایی درحالی بعد از تعویق یک ساله قرار است در تاریخ اول تا شانزدهم مهرماه سال ۱۴۰۲ به میزبانی چین برگزار شود که تعیین تکلیف ریاست فدراسیون‌های ورزشی در اولویت نخست وزارت ورزش و جوانان خواهد بود. نهاد اول ورزش کشور سال گذشته انتخابات ۱۴ فدراسیون ورزشی را برگزار کرد که از آن جمله می‌توان به برگزاری انتخابات فدراسیون‌های دوچرخه‌سواری، اسکواش، گلف، شمشیربازی، قایق‌رانی، هندبال، وزنه‌برداری، کاراته، هاکی، جودو و ژیمناستیک اشاره کرد. این درحالی است که سال آینده دوره ریاست برخی فدراسیون‌ها به پایان می‌رسد و اکنون هم برخی فدراسیون‌ها با سرپرست اداره می‌شوند. در هر صورت سال آینده برگزاری مجامع انتخاباتی فدراسیون‌های همگانی، آمادگی جسمانی، کارگری، بدمینتون، بولینگ و بیلیارد، بوکس،  سه‌گانه و روستایی در اولویت برگزاری مجامع انتخاباتی است. از طرفی مسابقات کسب سهمیه المپیک درحالی ادامه خواهد یافت که نخستین سهمیه المپیک ایران توسط هانیه رستمیان در تیراندازی کسب شد تا دختران ورزشکار ایران، نخستین چراغ را در مسیر کسب سهمیه‌های المپیک پاریس روشن کنند. به نظر می‌رسد رقابت‌های گرنداسلم تکواندو به میزبانی شهر ووشی چین برای ورزش ایران نخستین رقابت‌ کسب سهمیه المپیک در آغازین روزهای سال ۱۴۰۲ باشد که از ۷ فروردین ماه آغاز خواهد شد. پس از آن ورزش کشور رقابت‌های مهم دیگری چون مسابقات وزنه‌برداری قهرمانی آسیا به میزبانی کره‌جنوبی (۱۳ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲)، کشتی قهرمانی آسیا، مسابقات فوتسال قهرمانی آسیا اقیانوسیه ناشنوایان(اردیبهشت به میزبانی تهران)، مسابقات والیبال قهرمانی باشگاه‌های زنان و مردان آسیا به ترتیب به میزبانی ویتنام و بحرین در اردیبهشت ماه و نیز آغاز لیگ ملت‌های والیبال(هفته اول ۱۶ تا ۲۱ خرداد به میزبانی ژاپن) را در پیش دارد و این‌گونه سال سخت و سنگین ورزش ایران وارد مسیر پرفراز و نشیبی خواهد شد.

  انتظار جراحی صنعت تصویر در ۱۴۰۲

۵ اقدام فوری و دارای اولویت برای حل مشکلات سینما، تلویزیون و نمایش خانگی کدام است؟

مصطفی قاسمیان

با توجه به وقایعی که در دهه ۹۰ و به خصوص ۲-۳ سال اخیر در جریان بوده است، هرقدر نمایش خانگی پررونق است، اما وضعیت کنونی سینما و تلویزیون در شرایط ایده‌آلی نیست. سال ۱۴۰۲ اگر با تصمیمات درست مدیران فرهنگی و پیگیری اولویت‌های واقعی از سوی آنان همراه شود، می‌تواند امیدها را به آینده سینما و تلویزیون کشور برگرداند. در ادامه درباره ۵ اقدام مهم و فوری می‌خوانید که اجرای آن‌ها برای سال ۱۴۰۲ در عرصه سینما، تلویزیون و نمایش خانگی اولویت فراوانی دارد.

تلویزیون

ضرورت اجرای کامل حکم رهبر انقلاب
حکمی که رهبر انقلاب در نیمه سال ۱۴۰۰ به پیمان جبلی رئیس جدید رسانه ملی دادند، دستورالعملی جامع برای بازگشت مرجعیت به این رسانه است. ایشان در این حکم، سازمان صداوسیما را دانشگاهی برای ارتقای سطح آگاهی و معرفت عمومی، آوردگاهی برای مقابله با امواج خصمانه تحریف و تفتین، آسایشگاهی برای بهره‌مندی چشم و دل همگان از جلوه‌های زیبایی و هنر و قرارگاهی برای پراکندن امید و نشاط در فضای عمومی کشور دانستند. در حالی که سازمان صداوسیما در ماه‌های اخیر تلاش فراوانی برای اجرای دستورهای ایشان مبنی بر «مقابله با امواج خصمانه تحریف و تفتین» و «هدایت فرهنگی» انجام داده است-که البته باید مراقبت شود به ایجاد دوقطبی نینجامد- اما بعید به نظر می‌رسد که مردم از نتیجه به دست آمده درباره بعضی دیگر از دستورهای ایشان به خصوص «افزایش همبستگی ملی» و «پراکندن امید و نشاط در فضای عمومی کشور» راضی باشند. رسانه ملی نیازمند تلاشی بسیار بیشتر برای انجام دستورهای رهبر انقلاب در این زمینه‌هاست؛ نه محصولات سرگرم‌کننده و نشاط‌آفرین آن به اندازه کافی توفیق داشته و نه همبستگی ملی از خلال برنامه‌های سیاسی و خبری آن به اندازه کافی تأمین شده است. به خصوص آن که ظرفیت رسانه ملی برای اجرای این دستورها بسیار بالاست و طبعاً انتظارات از آن هم فراتر از این حرف‌هاست.

تلویزیون        بازگشت سرگرم‌کننده‌های شاخص

اگر قرار باشد اسامی پربیننده‌ترین و جذاب‌ترین برنامه‌های یک دهه اخیر تلویزیون را فهرست کنیم، احتمالاً عناوینی مانند «خندوانه»، «دورهمی»، «ماه عسل»، «حالا خورشید»، «عصر جدید»، «کلاه قرمزی»، «۹۰»، «پارک ملت» و… در آن فهرست ردی پررنگ خواهند داشت؛ عناوینی که به شکلی عجیب، جملگی در نوروز ۱۴۰۲ غایب‌اند! شبکه‌های مختلف صداوسیما در سال‌های اخیر در حالی که به ندرت موفق شده‌اند برند جدیدی خلق کنند، برندهای قبلی خود را نیز به انحای مختلف کنار گذاشته‌اند و فصول تازه‌ای از آن‌ها را روی آنتن نمی‌برند. اگرچه بعضی مانند «ماه عسل» به خواست خود برنامه‌ساز تعطیل شدند و بعضی مانند «عصر جدید» و «خندوانه» ممکن است در آینده به تلویزیون بازگردند، اما در این که آنتن فعلاً به شکلی محسوس از برنامه‌های سرگرم‌کننده، خالی است و به نظر می‌رسد همچنان خالی خواهد بود، تردیدی نیست. آن چه در سال ۱۴۰۲ برای تلویزیون بسیار لازم و حیاتی است، بازگشت برنامه‌های سرگرم‌کننده شاخص است؛ برنامه‌هایی که از ظرفیت معمول ۲۰-۳۰ درصد مخاطب فراتر بروند و بتوانند موجی در جامعه ایجاد کنند و به آنتن گرما ببخشند. چنین برنامه‌هایی گاه با خلاقیت، گاه با حضور چهره‌های محبوب، گاه با صرف هزینه زیاد و گاه با تعدیل برخی خطوط قرمز معمولاً به انجام می‌رسند.

سینما        مقابله با بحران تماشاچی

سینمای ایران چند سال است که با بحران دست و پنجه نرم می‌کند؛ بحرانی که به زعم بسیاری از اهالی سینما، دیگر کار را به احتضار رسانده و سینما با تنفس مصنوعی زنده است. در حالی که گفته می‌شود کف هزینه تولید فیلم به حدود ۱۰ میلیارد تومان رسیده و طبعاً برای آن که فقط هزینه تولید یک فیلم بازگردد، باید حداقل ۳۰ میلیارد تومان بفروشد، اغلب فیلم‌ها با کمتر از ۱۰ میلیارد تومان فروش به کار خود در گیشه پایان می‌دهند. در سال ۱۴۰۱ با نمایش بیش از ۳۰ فیلم در سینماها، تنها ۳ فیلم از مرز ۳۰ میلیارد فروش رد شدند که هرسه کمدی بودند. در کشوری با جمعیت ۸۵ میلیون نفر، اغلب فیلم‌ها حتی ۵۰۰ هزار تماشاچی را به سالن سینما نمی‌کشانند و کل مخاطب سال ۱۴۰۱ سینمای ایران، حدود ۱۳.۵ میلیون نفر بوده است!
آمار و ارقام نشان از یک فاجعه دارد که عملاً سینما را از موضوعیت خارج کرده و باعث شده قریب به اتفاق فیلم سازان شاخص کشور به سریال‌های نمایش خانگی کوچ کنند که فعلاً رونق نسبی در آن‌ها برقرار است. در همین شرایط سازمان سینمایی با درخواست اصناف سینما موافقت کرد و سقف بهای بلیت سینما را به ۶۰ هزار تومان رساند؛ تصمیمی که احتمالاً خریداری بلیت سینما را از سبد فرهنگی شماری دیگر از خانوارهای طبقه متوسط خارج می‌کند. وضعیت گیشه فیلم‌های اکران نوروزی در ۳-۴ روز نخست نیز مؤید همین مسئله است. بنابراین تردیدی نیست که فوری‌ترین و اصلی‌ترین مسئله پیش روی سینمای ایران در سال ۱۴۰۲، مقابله با بحران تماشاچی است، بحرانی که می‌تواند با ارزان‌تر شدن فیلم سازی، کاهش بهای بلیت سینما، افزایش شمار روزهای نیم‌بها، اکران فیلم‌های خارجی و… مرتفع شود. به هر حال تردیدی نیست که اقدامی جدی برای افزایش تماشاگران سینما لازم است.

نمایش خانگی       قانون‌گذاری فاقد ابهام

از مهم‌ترین مسائل روز صنعت تصویر، نبود قانون نظارت بر سریال‌های خانگی است؛ مسئله‌ای که در سال ۱۴۰۱ باعث ایجاد حواشی بسیاری شد و تقابل سنگین بزرگ‌ترین پلتفرم تولیدکننده فیلم و سریال کشور را با ساترا به عنوان بازوی نظارتی صداوسیما بر صوت و تصویر فراگیر رقم زد. ماجرا در نهایت به شکایت قضایی ساترا از فیلیمو و صدور قرار منع تعقیب برای فیلیمو انجامید تا روشن شود که نبود قانون شفاف در این مسئله، چه حواشی گسترده‌ای را به وجود آورده است.
در تمام سال‌های گذشته از حیات شبکه خانگی، با وجود برخی مجوزها در گذشته، شرایط این رسانه تحولات زیادی از جمله گسترده‌تر شدن رقابت بین سریال‌های تلویزیونی و خانگی و همچنین تشکیل شورای عالی فضای مجازی به عنوان کانون مرکزی سیاست‌گذاری فضای مجازی کشور داشته است، اما هیچ‌گاه به شکل رسمی حدود و ثغور عبارت فنی «صوت و تصویر فراگیر» تعریف نشده است و اختلافات بسیاری را در دولت قبل با مدیریت گذشته سازمان صداوسیما رقم زد. در دوره جدید، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صداوسیما مذاکراتی را برای تعیین حدود و ثغور نظارتی دو نهاد آغاز کردند که در نهایت هیچ خروجی مشخصی نیز نداشت. حال آن چه برای سال ۱۴۰۲ لازم به نظر می‌رسد، تعیین حدود نظارتی دو نهاد در موضوع ویدئوهای اینترنتی نه توسط وزارت فرهنگ و صداوسیما به عنوان دو دستگاه اجرایی بلکه توسط مجلس یا شورای عالی فضای مجازی به عنوان نهادهایی است که شأن قانون‌گذاری دارند؛ چراکه روشن است اصل مشخص کردن حوزه فعالیت نهادهای اجرایی، اقدامی است که در حوزه «تقنین» (قانون‌گذاری) می‌گنجد و در زمره وظایف نهادهای اجرایی به شمار نمی‌رود.
در این میان ۳ نکته را نباید از خاطر برد: اول لزوم تعریف دقیق و غیرقابل توسیع «صوت و تصویر فراگیر» توسط دستگاه قانون‌گذار است، چراکه دستگاه اجرایی ممکن است بنا به تفسیر خود، طیف بسیار وسیعی از محتوا را مشمول این تعریف بداند. مواردی مثل سریال‌های خانگی، برنامه‌های ترکیبی پلتفرم‌ها، فیلم و سریال خارجی، ویدئوهای کاربران در پلتفرم‌های کاربرمحور، لایوها و ویدئوهای صفحات اجتماعی، پادکست، انواع موسیقی در پلتفرم‌های مجازی، ویدئوها و صوت‌های خبری، برنامه‌های آموزشی تصویری و صوتی و… . دوم لزوم تأسیس قانونی ساترا و نگارش قانون کامل تأسیس آن؛ قانونی که حدود اختیارات آن و شیوه نظارت بر آن را روشن سازد. سوم نیز توجه به مسئله تعارض منافع است تا مبادا قانون مصوبه مجلس یا شورای عالی فضای مجازی، موجبات نظارت یک رقیب بر رقبای خود را که از لحاظ منطقی و عقلانی درست نیست، فراهم کند.

تلویزیون          آشتی با چهره‌ها

تردیدی نیست که چهره‌ها، برای مخاطبان عام جذاب هستند و یکی از عوامل اصلی جذابیت برنامه‌های تلویزیونی نیز حضور چهره‌های آشناست. حال هرقدر این افراد به اصطلاح سلبریتی‌تر باشند، تماشای حضورشان در تلویزیون بیشتر به مذاق بینندگان خوش می‌آید و اساساً به همین دلیل است که سیما طی یک دهه اخیر، به سمت استفاده از بازیگران برای اجرای برنامه‌ها رفته است، با وجود این که بسیاری از این بازیگران مجری‌شده، مهارت‌های مجریان حرفه‌ای را ندارند.
از قضا یکی از علل اصلی عقب‌ماندگی صداوسیما از پلتفرم‌های خانگی در زمینه جذابیت، همین موضوع است، چراکه در ۳-۴ سال اخیر حضور چهره‌های شاخص و شناخته‌شده در برنامه‌های خانگی، به شکل ناگهانی بسیار بیشتر از تلویزیون شد و تلویزیون نیز به علل مختلف، با سلبریتی‌ها سر سازگاری نداشت. حضور کم رنگ سلبریتی‌ها که با دست‌فرمان جدید تلویزیون کمتر از قبل نیز شده است، در مناسبت‌هایی مانند شب یلدای ۱۴۰۱ به اوج خود رسید و شرایط را برای رسانه ملی به نزدیکی بحران برد. آن چه بی‌تردید برای سال ۱۴۰۲ اهمیت فراوانی برای صداوسیما دارد، آشتی با چهره‌های شناخته‌شده است؛ چه در پشت و جلوی دوربین سریال‌ها و چه در میزبانی یا مهمانی برنامه‌های ترکیبی و مسابقات. حضور چهره‌های شاخص و رنگارنگ‌تر شدن آنتن، البته ابعاد مختلف مالی، فرهنگی و حتی سیاسی دارد، اما در صورت مدیریت صحیح آن فواید چشمگیری دارد که نه‌تنها هزینه‌های خود را جبران می‌کند و مخاطب گسترده را پای بسیاری از برنامه‌ها و سریال‌های تلویزیون می‌نشاند بلکه حتی برای بقیه برنامه‌های تلویزیون نیز مفید است. در مقابل با حضور پررنگ‌تر چهره‌ها در تلویزیون، بعضی مسائل سیاسی مرتبط با آنان نیز به شکلی که بیشتر مطلوب مدیران رسانه ملی است، پیش خواهد رفت.

هفت سین مطالبات اجتماعی

گزارش خراسان درباره ۷ موضوع که باید در دستور کار فوری دولت و مجلس برای ۱۴۰۲ قرار بگیرد

مصطفی عبدالهی- در آخرین شماره سال ۱۴۰۱ روزنامه خراسان، به سراغ برخی موضوعات و سوژه هایی رفته ایم که به نظر می رسد باید رسیدگی به آن‎ها جزو برنامه ها و اقدامات فوری دولت و مجلس در سال جدید قرار بگیرد. طبیعی است که ممکن است صاحب‎نظران، نظراتی تکمیلی بر این پیشنهادهای خراسان داشته باشند، اما درباره اهمیت این هفت مسئله نیز تردیدی وجود ندارد و کارشناسان بارها و بارها بر ضرورت توجه فوری دولت و مجلس به آن ها تاکید کرده اند.

آسیب شناسی دقیق پاییز۱۴۰۱  و ارائه راهکارها

قریب به اتفاق جامعه‎شناسان و دغدغه‎مندان کشور، اذعان داشته‌ اند که آن‎چه در پاییز۱۴۰۱ ایران رخ داد، در کنار این‎که سندی دیگر از تلاش های بی‎وقفه دشمنان و بدخواهان ایران اسلامی برای ایجاد فاصله بین مردم با دولت و حکومت بود، اما از وجود رخنه های فرهنگی و اجتماعی در داخل کشور نیز حکایت داشت که حتما باید با نگاهی نو، آن ها را برطرف کرد. دولت و دیگر نهادهای حاکمیتی متولی می‎توانند در این عرصه چند راهبرد و اقدام را مدنظر داشته باشند که تاکنون توسط چهره های شاخص و دغدغه‎مند مطرح شده است، از جمله:
– پذیرش قصورات و کوتاهی ها و پرهیز از اصرار بر تداوم برخی فعالیت های مردود از نگاه جامعه
– توجه به تفاوت های دهه هشتادی‎ها و نودی‎ها و هماهنگ کردن قوانین و برنامه ها با تغییرات نسلی در کنار حفظ اصول و راهبردهای کلان
– حرکت در مسیر مورد تاکید رهبر معظم انقلاب برای تقویت شادابی، سرزندگی، خوشحالی و همدلی در جامعه  
– تلاش برای افزایش اعتماد عمومی به دولت و حاکمیت
– افزایش بسترها برای شنیدن مستقیم حرف های منتقدان و مخالفان
-ایجاد ساز و کار و بستر قانونی برای اعتراضات
 البته پرواضح است که شرط لازم برای همه این ها، توجه ویژه به موضوعات اقتصادی و معیشتی خانواده هاست.

بحران دارویی، دیگر قابل قبول نیست

طی سال‎های گذشته بارها و بارها با مشکلات و بحران هایی در حوزه تامین و توزیع دارو مواجه شده ایم که بخشی از آن ناشی از تحریم های ظالمانه بوده، با این حال ضعف های مدیریتی مسئولان داخلی نیز در این بحران ها بی‎تاثیر نبوده است. نمونه آن را در سال ۱۴۰۱ هم مشاهده کردیم و اجرای ضعیف طرح دارویار، سبب بروز مشکلات بسیاری برای بیماران شد. حالا می توان گذشته را کمی از یاد برد و به آینده امید داشت اما نمی توان هشدارها را هم نادیده گرفت؛ از جمله هشدارهای جدی اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره کم بودن اعتبارات دارویار برای سال آینده، که به دلیل این نگرانی درخواست ملاقات فوری با رئیس جمهور را هم ارائه کرده بودند و تا روز گذشته، خبری درباره انجام شدن آن رسانه‎ای نشد. در اولویت بودن حوزه سلامت مردم، مطالبه بحق افکار عمومی است و این‎که با وجود تجربیات چندین ساله، بار دیگر به دردها و خطاهای تکراری مبتلا شویم، قابل پذیرش نخواهد بود. کارشناسان و حتی خود دولتی ها نیز برای کاهش مشکلات این حوزه راهکارهایی دارند از جمله: تامین اعتبار کافی برای طرح دارویار، تکمیل طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع و کاهش هزینه‎های سلامت از جیب مردم. با این حال همچنان نگرانی‎هایی در خصوص تخصیص ارز واردات برخی داروها و تجهیزات پزشکی و داروسازی وجود دارد. همچنین اگر دولت در اجرای طرح پزشک خانواده زیرساخت‎ها و منابع لازم را پیش بینی نکند، این طرح هم به سرنوشت طرح نظام سلامت دچار می شود و شکست خواهد خورد.

روشن کردن روزشمار هشدارِ سیاهچاله جمعیتی

به گفته دبیر ستاد ملی جمعیت، نرخ رشد جمعیت در برخی استان ها منفی شده است و با شرایط فعلی، تا شش‎ سال دیگر تمام کشور درگیر بحران سالمندی خواهد شد و این یعنی سقوط در سیاهچاله جمعیتی. برآورد علمی نگران‎کننده دیگر این که در سال ۱۴۳۰، کشور ما پیرترین کشور منطقه خواهد بود، در حالی که کشورهای همسایه جامعه‎ای جوان و نیروی کاری آماده برای حرکت قدرتمند در مسیر توسعه خواهند داشت. راهکارهای  کمک به جوانی جمعیت و بالا بردن نرخ فرزندآوری در خانواده ها هم کاملا روشن است و می توان بسته جامع آن را در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت دید که به اکثر موضوعات این حوزه توجه داشته است. بنابراین تخصیص اعتبارات اجرای این قانون و نظارت دقیق بر اجرای آن، کاری است که دولت و مجلس باید با جدیت پیگیر آن باشند. در کنار این حمایت‎های اقتصادی در حوزه های ازدواج، فرزندآوری، درمان ناباروری، مشوق ها برای مادران و پدران …، ترویج فرهنگی برای اقناع افکار عمومی را نیز نباید فراموش کرد چرا که، تا زمانی که خانواده ها به طور شفاف متوجه آینده نگران کننده پیش روی کشور نباشند، مشوق های اقتصادی هم نمی تواند بخش قابل توجهی از آن‎ها را با قانون جوانی جمعیت همراه کند.

 

در حوزه محیط زیست، صریح و صادق باشید

اگرچه دولت گام اول  برای احیای دریاچه ارومیه را با افتتاح تونل انتقال آب برداشت، اما پنج گام بعدی نباید دچار وقفه شود. همچنین تعیین تکلیف شدن وضعیت سد چم‎شیر و شفاف بودن دولت درباره تبعات و خسارات احتمالی آن، یک مطالبه جدی است که باید در اولویت های اقدامات زیست محیطی دولت قرار بگیرد. بدون شک اگر دولت در این پروژه نیز مانند پروژه پتروشیمی میانکاله، اقدامی قاطعانه داشته باشد و به گفته رئیس جمهور «هرگونه توسعه‎یافتگی را فرع بر محیط زیست بداند»، می تواند یک عملکرد مثبت دیگر را در کارنامه خود ثبت کند. به این دو موضوع، دیگر دغدغه های محیط زیستی مانند مطالبه جدی حقابه هیرمند و رایزنی های منطقه ای درباره ریز گردها را هم باید اضافه کرد.

بخت قانون حمایتی بانوان را باز کنید

پس از ۱۱ سال انتظار، بالاخره امسال لایحه حمایت از زنان از دولت به مجلس رسید و بررسی آن آغاز شد. این لایحه که گفته می شود بر پایه « نوآوری‌های حمایتی و پیشگیرانه» و «نوآوری‌های حقوقی و قضایی» تدوین شده است تلاش دارد اهداف مهمی را محقق کند، از جمله: آموزش و اطلاع رسانی درخصوص حقوق زنان، مهارت افزایی و توانمندسازی اقتصادی زنان آسیب‎دیده و حمایت‌های قضایی و کیفری از آن ها که می تواند بسیار اثرگذار باشد و رضایت‎مندی نیمی از جامعه را افزایش دهد. اکنون باید از مجلس، دولت و شورای نگهبان انتظار داشت با توجه به آن‎چه در سال ۱۴۰۱ برای کشور رخ داد و مطالبات جامعه بانوان بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت، به روند رسیدگی این لایحه سرعت دهند و اجازه ندهند این تصور نادرست ایجاد شود که صحبت درباره این لایحه مهم، صرفا به دلیل شرایط زمانی خاص سال ۱۴۰۱ بود و دیگر از اولویت خارج شده است.

دسترسی آزاد به اینترنت را تعیین تکلیف کنید

ضرورت توسعه شبکه ملی اطلاعات و حفظ داده های داخلی بر هیچ‎کس پوشیده نیست و بعید است کسی مخالفتی با آن داشته باشد؛ اما از سوی دیگر، ضرورت دسترسی آزاد به اینترنت بین‎المللی هم یک مطالبه منطقی برای عموم کاربران است که نباید طرح هایی مانند اینترنت طبقاتی جایگزین آن شود. تجربه چند ماه اخیر نیز ثابت کرد که محدودیت ها و مسدودیت ها در دسترسی آزاد به فضای مجازی، نه تنها به طبیعی شدن دور زدن قانون منجر می‎شود، بلکه نارضایتی اجتماعی را هم افزایش می دهد. اگرچه درباره ضرورت حفاظت از کاربران در برابر آسیب های فضای مجازی تردیدی وجود ندارد، اما بررسی تجربه های جهانی بسیار متفاوت از آن چیزی است که وزیر ارتباطات در ذهن دارد و تبعات سنگینی برای کشور خواهد داشت. مصداق آن، افزایش میل به مهاجرت در بین فعالان کسب و کارهای مجازی به دلیل محدودیت های اینترنتی است که می تواند روز افزون باشد و این سرمایه بزرگ را از دسترس ما خارج کند.

سازگار شدن با اقلیم را تسریع کنید

آن‎قدر درباره تغییر اقلیم، خشکسالی، بحران آب و گرمایش زمین گفته و نوشته ایم که تکرارش در آخرین شماره سال ضرورتی ندارد و بیشتر کاممان را تلخ می کند. راهکار مواجهه با این بحران هم بارها توسط کارشناسان بیان شده و مشخص است که چاره‎ای جز سازگاری با اقلیم نداریم و قوانین و دستورالعمل های متعددی هم در این زمینه تدوین، تصویب و ابلاغ شده است. اکنون انتظار از دولت و مجلس این است که در سال ۱۴۰۲، با حساسیت بیشتری اجرای این قوانین را دنبال کنند و اجازه ندهند بحران آب، از وضعیت قرمز فعلی خطرناک‎تر شود. این هم برخی از راهکارهای پیشنهادی کارشناسان:
– اجرای دقیق و کامل الگوی کشت
– تدوین تقویم زراعی
– کاهش تبخیر در مزارع با توسعه شیوه های نوین آبیاری
– جلوگیری از برداشت های غیرمجاز از چاه های آب
– توسعه طرح های آبخیزداری
– بازچرخانی آب های صنعتی و پساب

۲ چالش اساسی اقتصاد در ۱۴۰۲  

تورم بالای ۴۰ درصد در ۴ سال اخیر و رشد نزدیک به صفر در دهه ۹۰، به عنوان ۲ چالش اساسی موجب شده است تا تدابیر مواجهه با این چالش ها، اولویت اصلی اقتصاد در ۱۴۰۲ باشد، اقدامات لازم برای مهار تورم و افزایش رشد اقتصادی چیست؟

گروه اقتصاد-اقتصاد ایران از ابتدای سال ۱۴۰۲، با موضوع تدوین و تصویب لایحه برنامه هفتم توسعه مواجه خواهد بود. شرایط اقتصاد کشور به ویژه شرایط سال های اخیر نشان داده است که دو موضوع تورم و رشد اقتصادی باید محور اصلی برنامه های اقتصادی پیش رو باشد. تثبیت تورم در محدوده بالای ۴۰ درصد طی ۴ سال اخیر که رکورد بی سابقه ای در تاریخ اقتصاد ایران است از یک سو و رشد اقتصادی نزدیک به صفر در دهه ۹۰ و رشد نسبتا ضعیف دو سال اخیر نشان می دهد که باید برای رفع دو بحران تدبیرهای ویژه ای در نظر گرفت. در این گزارش الزاماتی را که باید برای کاهش نرخ تورم و افزایش رشد اقتصادی در نظر گرفت، آورده ایم.

کنترل تورم؛ نقطه صفر اصلاحات اقتصادی

تورم به بیماری مزمن اقتصاد ایران تبدیل شده، به طوری که روندهای بلندمدت نشان می داد این رقم به بین ۲۰ تا ۳۰ درصد رسیده ، اما در سال های اخیر، فشار این معضل، بر اقتصاد ایران از سطح کلان تا خردترین سطح یعنی درآمد و هزینه خانوارها به حد بی سابقه ای رسیده است. طبق آمارهای بانک مرکزی، نرخ تورم بعد از رسیدن به کف ۲۶ ساله در سال ۱۳۹۵، به سرعت به بالای روند بلندمدت خود رسیده و از سال ۹۸ تاکنون، در سطح بیش از ۴۰ درصد باقی مانده است. علت اصلی این چالش را باید در وضعیت نسبتاً تعطیل سیاست های فعال اقتصادی در طول یک دهه گذشته دانست. با این حال، اظهارنظر کارشناسان حاکی از آن است که سه جبهه اصلاح تدریجی برای مقابله با تورم باید در سال آینده مورد توجه دولت قرار گیرد:
  ۱- اصلاح نظام ارزی: شاید آن زمان که در اوایل سال ۱۴۰۱، وزیر اقتصاد وعده داد که نرخ تورم امسال، به محدوده میانگین بلندمدت یا حداقل ۱۰ درصد پایین تر از تورم ۱۴۰۰ (که به روایت بانک مرکزی ۴۶.۲ درصد بوده است) می رسد کمتر کسی تصور می کرد که روند تحولات به گونه ای پیش برود که نرخ تورم سرانجام در انتهای امسال به نرخ تورم سال گذشته نزدیک شود. طبق داده های بانک مرکزی نرخ تورم در شرایطی طی بهمن ماه امسال به ۴۳.۶ درصد رسیده که سال گذشته این رقم ۴۶.۲ درصد بوده است. این روند از آن جایی خلاف انتظار شد که اولاً دولت سیزدهم در دوره استقرار کمتر از یک سال خود تا آن زمان، نشان داده بود که عزم جدی بر انضباط بخشی به فضای بودجه و نقدینگی دارد. ثانیاً و مهم تر این که تصور نمی شد که فضای تورم در سال ۱۴۰۱  مجدد از جانب نرخ ارز (یعنی تورم ناشی از هزینه های عرضه) تهدید شود. متاسفانه این اتفاق در نیمه دوم امسال روی داد. با این اوصاف، یکی از محورهای اصلی کنترل تورم در سال آینده، باید ادامه و تکمیل هر چه بیشتر مسیری باشد که بانک مرکزی در ماه های اخیر با استفاده از اختیارات ویژه دریافت شده از سران قوا، در پیش گرفته است.
روند ماه های گذشته نشان داد که بی توجهی به نرخ غیررسمی ارز و همین طور مداخله نکردن در آن می تواند تبعات جبران ناپذیری برای اقتصاد ایران از منظر هدررفت منابع ارزی و خروج سرمایه داشته باشد. درنتیجه مداخله بانک مرکزی در این بازار از طریق به کارگیری ابزارهای متنوعی نظیر مدیریت بازار اسکناس با نوسان گیری هدفمند و فعال بانک مرکزی، پرهیز شدید از چند نرخی شدن بازار (که با هدف ملاحظات حمایت از مصرف کنندگان داخلی تاکنون انجام شده است)، سامان دهی وضعیت ورود ارزهای صادراتی به کشور به خصوص از منظر صادرکنندگان بزرگ، انطباق نقشه تجاری و ارزی و پرهیز از بی تدبیری های مشهود قبلی در این زمینه، به رسمیت شناختن روند افزایش یا کاهش تدریجی نرخ ارز بر اساس متغیرهای واقعی اقتصاد کلان و در سطحی کلان تر حل مسئله کهنه ارزی در دهه های اخیر اقتصاد ایران یعنی تعریف مکانیسم تسویه ارزی در تعامل با کشورهای دارای ارز جهان روا یا نزدیک به ارز جهان روا از جمله سرفصل هایی است که باید بانک مرکزی در سال آینده به طور جد پیگیری کند.
 ۲- اصلاح کسری بودجه دولت: پیشتر به تورم به عنوان یک بیماری مزمن در اقتصاد ایران اشاره شد. یکی از ریشه های مزمن بودن تورم به مزمن بودن بیماری هایی در ساختار بودجه دولت بر می گردد. در واقع وضعیت فعلی بودجه کشور حاصل سال ها انباشت ناترازی در اقتصاد، تحمیل نوسانات بودجه ای، پوشش هزینه های جاری با منابع حاصل از صادرات نفت، بازنگری نشدن در شیوه و میزان کارآمدی ارائه خدمات عمومی توسط دولت، به تاخیر انداختن اصلاحات اقتصادی با امید بستن به گشایش های خارجی و رفع تحریم هاست. نتیجه همه این ها خود را در کسری بودجه و رسیدن نسبت آن به حداقل ۱۵ درصد از بودجه عمومی در سال های اخیر نشان می دهد. دولت در سال های اخیر تلاش کرده تا این کسری را عمدتاً از دو طریق انتشار اوراق مالی اسلامی و استفاده از منابع صندوق توسعه ملی تامین کند. راهکارهایی که به هیچ عنوان جوابگوی نیاز به اصلاح ساختارهای بودجه نیست. از همین رو باید گفت هر چه از این شرایط در سال آینده بیشتر فاصله گرفته شود، در جهت کاهش کسری بودجه و تورم گام برداشته شده است. طبق پیش بینی مرکز پژوهش های مجلس، کسری بودجه در لایحه بودجه سال آینده به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان خواهد رسید و در این راستا باید پرونده های بزرگی همچون وابستگی بیش از ۳۳۰ هزار میلیارد تومانی صندوق های بازنشستگی تعیین تکلیف شوند. اجرای جدی مالیات بر مجموع درآمد و عایدی سرمایه به همراه اصلاح معافیت های مالیاتی، پیگیری سامان دهی صندوق های بازنشستگی و به کارگیری صحیح اختیارات داده شده به دولت برای مولدسازی دارایی های مازاد دولت از جمله محورهایی است که می تواند برای افزایش درآمدهای پایدار و رهایی از کسری بودجه سال آینده، به کمک دولت بیاید.
 ۳- اصلاح نظام بانکی: اگر چه دولت و مجلس با هدف کنترل کسری بودجه اهتمام ویژه ای
در کنترل هزینه های جاری داشته اند، با این حال، وجود بانک های به شدت ناسالم و اضافه برداشت آن ها از یک سو و تقاضای بالای تسهیلات ناشی از ناترازی شرکت های دولتی، صندوق های بازنشستگی و بنگاه ها (ناشی از قیمت گذاری دستوری) از سوی دیگر، باعث افزایش پایه پولی و رشد نقدینگی شده است. بر این اساس، باید گفت کنترل تورم مستلزم یک بسته جامع مشتمل بر نحوه کنترل کسری بودجه، ناترازی بانک ها، ناترازی بنگاه ها و صندوق های بازنشستگی است. گزارش ۱۸۶۹۰ مرکز پژوهش های مجلس در این خصوص برآورد رقم ناترازی شبکه بانکی در سال ۱۴۰۲ را «ارقامی بسیار بالا» بیان کرده است.

در نظر گرفتن منابع برای افزایش سرمایه بانک های دولتی، تسویه بدهی دولت به شبکه بانکی (بر اساس اعلام بانک ها معادل ۵۷۰ همت تا پایان مهر ۱۴۰۱)، خرید تضمینی گندم و یارانه نان و نیز شفافیت تسهیلات و تعهدات کلان و اشخاص مرتبط با بانک ها می تواند در این خصوص به اصلاح ناترازی نظام بانکی کمک کند.

در کنار این ها، ادامه کنترل رفتار ناتراز بانک های خصوصی هم که امسال مورد تاکید قرار گرفته، از دیگر ملزومات کاهش فشار به تورم است.

الزامات رشد اقتصادی مستمر

در برنامه هفتم

رشد اقتصادی واقع بینانه و مستمر قطعا یکی از محورهای اصلی برنامه هفتم توسعه است و مراجع تصمیم ساز و تصمیم گیر برای تدوین و تصویب برنامه هفتم باید این موضوع را دراولویت سرفصل های اصلی آن قرار دهند،

چرا که رشد اقتصادی به واقع نشئت گرفته از رشد تولید ناخالص داخلی است و تحقق آن درمان بسیاری از دردهای مزمن اقتصادی از جمله تورم بالاست که منجر به گرانی قیمت ها ، بی ثباتی نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی می شود؛ اما تاکید بر واقع بینانه بودن رشد اقتصادی از آن جهت است که در برنامه ششم توسعه نیز این موضوع هدف گذاری شده بود اما به گونه ای غیر واقع بینانه بود ؛

به عبارت دیگر برای هرسال از برنامه ششم نرخ رشد ۸ درصدی پیش بینی شده بود درحالی که شرایط اقتصادی به گونه ای بود که طی یک دهه گذشته میانگین رشد اقتصادی نزدیک به صفر بود، در نتیجه در نظر گرفتن عددی غیرواقع بینانه برای رشد اقتصادی منجر به پشت گوش انداختن یا نادیده گرفتن این هدف طی سال های برنامه ششم شد 

باید از تکرار این موضوع در برنامه هفتم جلوگیری شود و نرخ رشدی پیش بینی یا بسترسازی شود که امکان تحقق داشته باشد که در ادامه به چند الزام برای این مهم می پردازیم:

۱-رشد بهره وری: در شرایطی که کشورما از کمبود منابع و نهاده های اصلی تولید مثل کمبود آب و کاهش بارندگی و بالا بودن شدت مصرف انرژی رنج می برد، رشد

بهره وری می تواند به نجات این مشکلات بیاید و بسیاری از کمبودها را جبران کند. مثلا همان طوری که رهبر معظم انقلاب چندی پیش در سخنرانی درجمع کارآفرینان و فعالان عرصه های دانش بنیان مطرح کردند، ۹۰ درصد از منابع آبی کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود و ۱۰ درصد در بخش صنعت و خدمات و شرب خانگی است و اگر با بهره وری مناسب سهم بخش کشاورزی را ۱۰ درصد کاهش دهیم و به ۸۰ درصد برسانیم یعنی به اندازه کل آبی که در بخش های صنعت و خانگی استفاده می شود، آب جدید بازیافت و استحصال کرده ایم.

توجه به بهره وری در برنامه های پنجم و ششم توسعه از طریق تحقق یک سوم از رشد اقتصادی به واسطه بهره وری و تحقق چرخه بهره وری در دستگاه های اجرایی مورد تاکید واقع شده است و در برنامه هفتم توسعه نیز باید به گونه ای باشد که همه اجزای بهره وری به خوبی دیده شود. مثلا آن گونه که میرسامان پیشوایی، رئیس سازمان ملی بهره وری به ایرنا گفته است، میزان رشد

بهره وری نیروی انسانی دستگاه های دولتی، عمومی و خصوصی کشور حدود منفی یک درصد است. وی اظهار کرد: وضعیت بهره وری نیروی انسانی در کشور قابل قبول نیست و بر اساس ارزیابی ها، آمار متوسط ۱۰ ساله بهره وری نیروی انسانی در کشور حدود منفی یک درصد است  که نیروی مازاد، کارایی پایین و استفاده نکردن بهینه از وقت موجب این مسئله شده است.

۲-توجه به پیشران های اقتصادی: پیشران های اقتصادی همواره عامل اصلی تحرک و رشد اقتصادی در کشورها محسوب می شوند و به عبارتی به مثابه لکوموتیوی هستند که چندین بخش دیگر اقتصادی را پشت سر خود به جلو می رانند. مسکن یکی از مهم ترین پیشران ها در اقتصاد کشور است.

علاوه بر آن، صنایع «خودرو»، «فولاد»، «نساجی و پوشاک»، «سیمان»، «تایر و تیوب»، «لوازم خانگی»، «کاشی و سرامیک» «مس»، «صنایع سلولزی (صنعت چوب و کاغذ)»

«صنایع غذایی و آشامیدنی» و «صنایع دریایی» ۱۱ پیشران اقتصادی هستند که در سند راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت به آن ها به عنوان پیشران های اصلی اقتصاد نگاه ویژه ای شده است که در برنامه هفتم توسعه نیز باید مدنظر باشد و برخی کاستی ها نظیر ایجاد بازارسیاه و رکود تورمی در برخی از این صنایع مرتفع شود.

۳- توسعه متوازن، پایدار و متناسب با
مزیت ها: توسعه متوازن و پایدار اقتضا می کند که بخش های مولد اقتصاد متناسب با شرایط اقتصاد کشور و منابع طبیعی و سایر محدودیت ها رشد یابند.

در بخش کشاورزی، توجه به الگوی کشت و کاشت محصولات متناسب با منابع آبی محدود و توجه به کشت محصولات اساسی برای جایگزینی با واردات به ویژه در زمینه گندم، نهاده های دامی و دانه های روغنی موضوعی است که باید مدنظر قرار گیرد. در بخش صنعت نیز، صنایعی که اشتغال زا باشد،

زنجیره ارزش را در بخش هایی نظیر پتروشیمی برای جلوگیری از خام فروشی تکمیل کند و بتواند ایران را در رقابت با دانش و فناوری روز نگه دارد باید در اولویت قرار گیرد. علاوه بر این ها توجه به مزیت های پایدار به ویژه مزیت جغرافیایی ایران در نقش آفرینی برای تکمیل راهگذرهای جهانی از جمله ایده یک کمربند – راه چین و راهگذر شمال – جنوب باید در اولویت باشد.

 

 

پیش بینی ها و بایسته ها درباره مهم ترین پرونده های سیاست خارجی ایران

۱۴۰۲ ؛   سال احیای برجام؟

هادی محمدی – سالی که گذشت شاهد رویدادهای متعدد و متنوع در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی ایران بود و سالی که تا کمتر از ۴۸ ساعت دیگر تحویل می شود نیز می تواند آبستن تحولات جدید و تکمیل پرونده های باز امسال در سال ۱۴۰۲ باشد .

پرونده هایی همچون توافق با عربستان و دیگر کشورهای عربی ، موضوع سوریه و نشست چهار جانبه   آژانس بین المللی انرژی اتمی و مذاکرات هسته ای ، تبادل زندانیان ایران و آمریکا ، قرارداد ۲۵ ساله با چین و موارد دیگر می تواند نمونه های مهم در این حوزه باشد و این امیدواری وجود دارد

تا در سال ۱۴۰۲ به نتیجه نهایی برسند . در ادامه به صورت اجمالی درباره این پرونده ها، صحبت   و تا حدی آینده احتمالی آن ها را پیش بینی می کنیم 

بازگشایی سفارتخانه های ایران و عربستان

۱۹ اسفند ماه پس از ۶ روز مذاکره فشرده در پکن بین مقامات ارشد امنیتی ایران و عربستان سرانجام توافقی بین دو کشور با میانجی گری چینی ها حاصل شد که طی آن تهران و ریاض موافقت کردند تا پس از ۷ سال و ۵ ماه سفارتخانه های خود را در تهران و ریاض و کنسولگری ها را در مشهد و جده بازگشایی کنند .

در این توافق قید شده این اتفاق ظرف حداکثر دو ماه صورت بگیرد اگرچه ممکن است زودتر هم این بازگشایی و از سرگیری روابط را شاهد باشیم اما می توان گفت تا ۱۹ اردیبهشت ایران و عربستان سطح روابط خود را به حالت عادی باز می گردانند .

این پیش بینی وجود دارد که با عادی شدن روابط دو کشور شاهد ثبات و امنیت بیشتری نسبت به سال های اخیر بین کرانه های شمالی و جنوبی خلیج فارس باشیم و حضور آسان حجاج ایرانی در عربستان و زوار و گردشگرهای سعودی در ایران رونق گیرد .

همچنین دو کشور زمینه های مساعدی برای همکاری های اقتصادی و سرمایه گذاری دارند که در آینده نزدیک قابل اجراست .

نکته مهم دیگر در این موضوع پرچمداری عربستان در بسیاری از کشورهای عربی است و قطعا عادی شدن روابط تهران و ریاض بر روابط ایران با دیگر کشورهای عربی و اسلامی نیز تاثیر مثبت خواهد گذاشت .

این روزها علی شمخانی که مذاکراتش با عربستان در چین موفقیت آمیز بود سفری به امارات داشت و باید در روزهای اول سال در انتظار سفر وی به عراق هم باشیم که می تواند نتایج خوبی در حوزه روابط همسایگی با کشورهای عربی داشته باشد.

همچنین زمزمه های برقراری ارتباط میان ایران و مصر که بیش از ۴۰ سال است قطع شده و ایران و بحرین که همزمان با عربستان روابطش را با ایران قطع کرد وجود دارد که در سال ۱۴۰۲ به احتمال زیاد اتفاق خواهد افتاد . در صورت تحقق این احتمالات می توان آن ها را پاتک ایران به تک این سال های رژیم صهیونیستی در خلیج فارس وسیاست نزدیکی به کشورهای عربی دانست .

اقدامی که حتما مهم ترین مخالف و سنگ انداز آن اسرائیل خواهد بود چون بیشترین ضرر را از عادی سازی روابط ایران و کشورهای عربی رژیم اسرائیل خواهد دید .

حل بحران سوریه با کمک ایران ، ترکیه و روسیه

بحران سیاسی و امنیتی و اقتصادی سوریه در سال گذشته با وقوع زلزله مهیب در شمال غرب این کشور به یک بحران انسانی نیز تبدیل شد ضمن این که حضور گروه های تروریستی در سوریه همچنان کشورهای همسایه و منطقه را آزار می دهد و ثبات را از منطقه گرفته است .

در این میان کشورهای متضمن امنیت در سوریه که در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل از آن ها یاد شد شامل ایران ،روسیه و ترکیه در ابتکاری که ریشه در روند آستانه دارد، قرار است گفت وگوها را در چارچوب نشست چهار جانبه ایران، ترکیه، روسیه و سوریه پیگیری کنند .

قرار بود نشست معاونان وزیر  خارجه در مسکو در روزهای اخیر انجام شود که به دلایل فنی برگزار نشد اما این امیدواری وجود دارد که در همان هفته های اول سال ۱۴۰۲ شاهد نشست معاونان وزیر  و سپس وزیران خارجه این کشورها و شاید روسای جمهور این چهار دولت باشیم .

اتفاقی که این ظرفیت را دارد در صورت جامه عمل پوشیدن و اراده همه اطراف ماجرا خط پایانی بر بحران بیش از ۱۲ ساله سوریه باشد و امنیت از بین رفته در این منطقه را بازگرداند.

در این میان رفتار ترکیه به عنوان کشوری که هنوز بخش هایی از سوریه را در اشغال خود دارد و به برخی گروه های مخالف بشار اسد کمک می کند تاثیر زیادی بر نتیجه گفت وگوها برای رسیدن به صلح خواهد داشت .

وضعیت شکننده رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در انتخابات بهار ۱۴۰۲ که حتی احتمال کنار رفتن وی را تقویت کرده و خسارت های شدید زلزله ترکیه ، شرایطی را ایجاد کرده که می توان امیدوار بود آنکارا در مسیر آرامش زایی در منطقه گام بردارد .

کمتر از ۳ ماه فرصت برای اجرای توافق ایران و آژانس

رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی ۱۲ اسفند و در اوج تنش میان ایران و آژانس به تهران سفر کرد .

سرانجام و پس از چندین ساعت گفت وگو و چانه زنی، بر سر بیانیه مشترکی توافق شد که در سه بند تاکید دارد نظارت بر ایران در ادامه بر اساس ان پی تی و نه برجام باشد و همچنین یک کمیته فنی در تهران مدالیته و روش کار بررسی  اطلاعات و دسترسی به سه مکان مشکوک از نظر آژانس را تدوین کند .

این توافق باعث شد تا سومین قطعنامه ضد ایرانی در اجلاس مارس شورای حکام آژانس تصویب نشود و همه در انتظار نتیجه همکاری های ایران و آژانس بمانند .

حالا تا نشست بعدی شورای حکام آژانس که اواسط خرداد خواهد بود بیش از دو ماه و نیم فرصت هست تا توافق اسفند تهران و وین عملیاتی و یک اختلاف ریشه دار حل و فصل شود .

در صورت چنین رویدادی که محتمل هم هست می توان امیدوار بود که یکی از موانع اصلی مذاکرات هسته ای میان ایران و ۱+۴ و آمریکا کنار برود و حتی این احتمال وجود دارد که مذاکرات از سر گرفته شود ؛ چراکه این اختلاف ایران و آژانس به نوعی مهم ترین مانع برای رسیدن به توافق در شهریور۱۴۰۱ ذکر می شود .

حتی رئیس سازمان انرژی اتمی هم امیدوار است و می گوید دیگر حرفی نمانده که بزنند . در روزهای آینده ابتدای سال ۱۴۰۲ نشست فنی با حضور کمالوندی و آپارو معاون آژانس برگزار خواهد شد و اگر دو طرف به توافق اولیه برای ادامه راه برسند می توان به اجرای توافق ایران و آژانس امیدوار بود

هرچند همه می دانند موفقیت در این مسیر ارتباط تنگاتنگی با اراده سیاسی طرف های مقابل دارد و بدون این اراده سیاسی راه فنی به جایی نخواهد رسید  . به هر صورت بهار امسال روزهای حساسی در پرونده هسته ای محسوب می شوند و از اتفاقات این بهار به نتایج مهمی برای تحلیل آینده خواهیم رسید. در کنار موضوع آژانس که برای ایران اهمیت زیادی دارد .

روزهای آینده می تواند حامل خبر مهم دیگری که بی ارتباط با برجام نیست نیز باشد و آن تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا و همزمان آزاد سازی پول های بلوکه شده ایران در کره جنوبی است . این رخداد نیز که تاکنون چندین بار  توسط آمریکایی ها به تعویق افتاده اگر اجرا شود می تواند اثر مثبتی در مذاکرات هسته ای و جلو رفتن کار در آن حوزه داشته باشد .

نقشه راه ۲۵ ساله ایران و چین روی ریل اجرا

ایام نوروز امسال که بیاید دقیقا دو سال از امضای سند همکاری های راهبردی ۲۵ساله ایران و چین توسط محمدجواد ظریف و وانگ یی وزیرخارجه چین می گذرد

در حالی که هنوز غیر از تفاهم نامه و یادداشت همکاری اتفاق عملیاتی و سرمایه گذاری واقعی در خصوص این سند صورت نگرفته است با این حال سفر سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور کشورمان به پکن و انجام مذاکرات متعدد در این خصوص و امضای تفاهم نامه های جدیدی میان اعضای۲ دولت ایران و چین این امیدواری را ایجاد کرده

که سند راهبردی ۲۵ ساله در سومین سال امضایش در ۱۴۰۲ شاهد اجرایی شدن این تفاهم ها نیز باشد  چینی ها طبق سند مذکور به سرمایه گذاری و انتقال فناوری به ایران بپردازند .

هرچند می دانیم با وجود دو قفل مهم به نام های تحریم و اف ای تی اف این کار سخت و پر هزینه است اما این انتظار از طرف چینی وجود دارد که چندان به تحریم های ظالمانه و یک جانبه آمریکا عمل نکرده و رفتار مطابق با سندی که امضا کرده، داشته باشد به ویژه این که ایران در دولت جدید نگاه به شرق را واقعا عملیاتی کرده و در این شعار خود صداقت دارد .

ایران و چین ظرفیت های همکاری متعددی با یکدیگر دارند و می توانند به عنوان دو اقتصاد مکمل در غرب و شرق آسیا منافع یکدیگر را تامین کنند . حضور چینی ها در توافق ایران و عربستان نیز همین موضوع را تایید کرده و نشان از اعتماد بالا میان چین و دو کشور مهم غرب آسیاست .

این اعتماد و این روابط دوستانه و راهبردی باید در حوزه اقتصادی نیز خودش را نشان دهد و سفر رئیسی به پکن می تواند باعث شود تا سال ۱۴۰۲ سال شکوفایی روابط ایران و چین در حوزه های مختلف لقب بگیرد .