گردشگران اروپایی به‌دنبال نام «اسماعیلیه» به الموت می‌آیند

رسول زارعی در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص قلعه‌های معروف استان قزوین اظهار کرد: استان قزوین چهل قلعه دارد که «قلعه حسن صباح»، «قلعه الموت» یا «قلعه گازرخان» از جمله معروف‌ترین‌ آن‌هاست.

وی ادامه داد: «قلعه حسن صباح» از لحاظ جذب گردشگر داخلی و خارجی به قزوین سهم بسزایی را به خود اختصاص داده است؛ علاوه بر آن «قلعه لمبسر» با وسعت ۶ برابری نسبت به قلعه الموت و با برخورداری از فضایی بکر در دل کوهستان از دیگر جاذبه‌های گردشگری منطقه الموت محسوب می‌شود.

این راهنمای تخصصی کوهستان و طبیعت رشته‌کوه البرز خاطرنشان کرد: اسماعیلیه جزو جدانشدنی از الموت است و گردشگران به ویژه اروپاییان به‌دنبال نام اسماعیلیه به الموت می‌آیند چون غالب قلعه‌ها توسط اسماعیلیه بنا و یا فتح شده است. حسن صباح از فرقه اسماعیلیه بود که از مصر برخاسته بود.

وی تصریح کرد: در مورد اسماعیلیه در ایران منابع موثق بسیار محدودی وجود دارد که به رمان‌های تاریخی همچون «خداوند الموت» یا رمان‌های تخیلی که تنها به بخشی از واقعیت‌های اسماعیلیه پرداخته است ختم می‌شود و جز کتاب «تاریخ اسماعیلیه» از فرهاد دفتری؛ مورخ و اسماعیلی‌شناس ایرانی منابع موثق چندانی در مورد این فرقه در دست نیست.

تحریف اسماعیلیه توسط اروپاییان

زارعی اظهار کرد: در منابع مختلف مطالب متضادی در مورد اسماعیلیه می‌خوانیم که اغلب مربوط به دوران بعد از روی کار آمدن حسن صباح است. پدر و مادر حسن صباح اهل یمن بودند که به قم مهاجرت کردند و سپس در شهر ری ساکن شدند. آن زمان شهرهای ری و خراسان قطب ترویج اسماعیلیه در ایران بود. ترویج اسماعیلیه در ایران هم‌زمان با دوران سامانیان اتفاق افتاد و در زمان خلافت سلجوقیان هم ادامه داشت.

وی گفت: اسماعیلیه شیعه هفت امامی بودند، سلجوقیان ترک و سنی مذهب بودند و اجازه نمی‌دادند کسی به تبلیغ فرقه شیعه اسماعیلیه بپردازد و آنان به دعوت مخفیانه روی آوردند و در جستجوی جایی بودند تا حکومت خود را ایجاد کرده و طرفدارانشان بتوانند در برابر حکومت سلجوقی از خود دفاع کنند. حسن صباح در قرن یازدهم و در سال ۱۰۵۰ میلادی وارد ایران شد که در نهایت منطقه الموت را به عنوان مقر حکومت خود انتخاب کرد.

این راهنمای گردشگری عنوان کرد: در مورد قلعه‌الموت یا قلعه حسن صباح و یا قلعه گازرخان روایات مختلفی وجود دارد؛ عده‌ای معتقدند که این قلعه به فرمان حسن صباح بنا شده، برخی دیگر نقل می‌کنند که از بازماندگان ساسانیان خریداری شده و روایت سوم از فتح این قلعه توسط اسماعیلیه حکایت دارد.

وی ادامه داد: جالب است بدانید که اسماعیلیان توسط گروه‌های مختلف به اسامی متعددی نامیده می‌شدند که از جمله آن‌ها می‌توان به «غرامته»، «مُلاحِد»، «باطنی»، «سبعیه» و «حشاشیون» اشاره کرد که از پس هر یک از این نامگذاری‌ها دلایلی وجود داشت.

زارعی گفت: حقیقت و واقعیات در مورد اسماعیلیه و آداب و سنن و فتوحات و منش آن‌ها تحریف شده است چون هم‌زمان با حمله مغول به الموت، تمامی تاریخ و کتبی که اعتقادات اسماعیلیه در آن‌ها نوشته شده بود را به آتش کشیدند و آنچه از اسماعیلیه به جهان شناخته شد آثاری بود که توسط دشمنان و مخالفان اسماعیلیه به نگارش درآمده بود.

وی خاطرنشان کرد: وقتی مارکوپولو جهانگرد معروف به ایران رسید هیچ علاقه و انگیزه‌ای برای یافتن طرفداران فرقه اسماعیلیه نداشت و به سمت پیدا کردن اسماعیلیه و تاریخ معتبر آن‌ها نرفت و آنچه را که دهان به دهان شنیده بود و افسانه‌هایی را که در مورد این فرقه وجود داشت را با خود به اروپا برد تا خمیرمایه رمان‌های تخیلی متعددی شود که از عقاید اسماعیلیه به چاپ رسید.

این راهنمای گردشگری افزود: مارکوپولو فرقه اسماعیلیه را با نام «حشاشیون» به اروپا معرفی کرد، که بعدها به «اساسیون» تغییر کرد و امروزه واژه Assassination یا ترور کردن را برای این فرقه و در منطقه الموت به کار می‌برند و بر همین مبنا افسانه‌ها و دروغ‌ها را دامن زدند و کتاب‌های بسیاری در مورد آن نوشتند.

وی در ادامه بیان کرد: در زمان اسماعیلیه بالغ بر چهل قلعه در الموت وجود داشت که برخی از آنها همچون «قلعه لمبسر» جنبه سکونتی داشتند و برخی دیگر همچون قلعه‌های موجود در «زَوارک» یا «کَنگرین» از جهت نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفتند و از جنبه نگهبانی و دیده‌بانی حائز اهمیت بودند.

زارعی اظهار کرد: مهمترین قلعه‌های الموت لمبسر و حسن صباح است که با فاصله ۹۰ کیلومتری از هم بنا شده است. قلعه اصلی را حسن صباح به‌عنوان محل زندگی خود انتخاب کرده بود و قلعه لمبسر را بعدها با لشگرکشی تسخیر کرد و از دست بومی‌های الموت که قوم «روشا موج» بودند درآورد و «کیابزرگ امید رودباری» را به نگهداری و رسیدگی به امور لمبسر منسوب کرد که بعدها جانشین حسن صباح شد.

حضور «خواجه‌نصیرالدین طوسی» در قلعه الموت

وی خاطرنشان کرد: حسن صباح در سال ۱۰۵۰ بالغ بر ۴۰ سال سن داشت که به الموت آمد و در نهایت هم در سال ۱۰۹۰ میلادی و در همان‌جا عمرش به پایان رسید. از دیگر افراد شاخصی که در قلعه الموت حضور داشت می‌توان به «خواجه‌نصیرالدین طوسی» اشاره کرد که از دانشمندان بزرگ آن دوران بود و بالغ بر ۲۳ سال در قلعه الموت زندگی کرد که حضورش با حمله مغول و پس از مرگ حسن صباح رقم خورد.

این کارشناس گردشگری یادآور شد: اسماعیلیه لشکر نداشتند اما دشمنان بسیاری داشتند و بارها از حکومت مرکزی در اصفهان به سمت الموت لشکرکشی شد تا اسماعیلیه را نابود کنند اما اکثر اقداماتشان با ناکامی روبه‌رو شد و دست خالی به اصفهان بازگشتند. علاوه بر این دشمنان داخلی، خلفای عباسی سنی مذهب عراق نیز اسماعیلیه را دشمن بزرگی برای خود قلمداد می‌کردند و در صدد نابودی آن‌ها برآمدند.

وی ادامه داد: نام دیگر اسماعیلیه «باطنی» است به این معنا که پیروان فرقه هفت امامی اسماعیلیه معتقد بودند که ظاهر آیات قرآن مطلبی برای ارائه ندارد و باید پی به باطن آیات برد و مطالب عمیق آن را استخراج کرد. به‌طور مثال در مورد دین هم ضرورتی به انجام نماز و روزه نیست و ایمان باطنی به آن کفایت می‌کند و همواره در تلاش بودند تا از شدت عمل در دین فاصله گرفته و سهل‌انگارانه با آن برخورد کنند به بیانی دیگر بیشتر به مباحث درونی و عرفانی می‌پرداختند و از اصول دین غافل بودند.

این کارشناس گردشگری افزود: همزمان با حکومت سلجوقیان، اسماعیلیه ۲۳۰ سال در الموت و در نقاطی همچون جنوب ایران و نیز البرز، سمنان، زنجان و اردبیل حکومت کردند اما در حال حاضر بازمانده‌ای از اسماعیلیه در الموت وجود ندارد ولی در جنوب کرمان و در استان یزد، به صورت انگشت شمار هنوز طرفدارانی از آنان باقی مانده است.

وی بیان کرد: ولایت «بَدَخشان» افغانستان بیشترین اسماعیلیه را در خود جای داده است همچنین طرفداران این فرقه در شمال پاکستان، هند، تاجیکستان، یمن، سوریه، کنیا و شرق آفریقا هم زندگی می‌کنند.

زارعی در پایان به «قلعه سمیران» هم اشاره کرد و گفت: از دیگر قلعه‌های معروف قزوین «قلعه سمیران» است که مربوط به دوران ساسانی است. این قلعه در مرز استان‌های قزوین و زنجان و در روستای بهرام‌آباد در نزدیکی سد منجیل و رود قزل‌اوزن واقع شده است و ۱۵۰ کیلومتر با قلعه‌های الموت فاصله دارد که این قلعه هم توسط اسماعیلیه فتح شده و بیش از هزار و ۲۵۰ سال قدمت دارد.

انتهای پیام