پادزهر ناامنی – ایسنا

به گزارش ایسنا، امروز دوم اردیبهشت ماه چهل و چهارمین سالروز تاسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ است.

گروهک‌های تروریستی برای ایجاد رعب و وحشت و ناامن کردن فضای شهرها و روستاها در اولین روزها و ماههای پس از پیروزی انقلاب اسلامی با بی‌رحمانه‌ترین روش‌ها علیه مردم وارد عمل شدند. آنان با ظاهری انقلابی برخی خیابان‌های اصلی و فرعی شهر را می‌بستند و با کنترل تردد خودروهای عبوری برای مردم مزاحمت ایجاد می‌کردند.

ابتدا اعضای گروهک تروریستی فرقان و چند گروهک تروریستی کوچک و بعدتر اعضای سازمان مجاهدین خلق – منافقین – با بستن معابر، شهروندانی که ظاهری متشرع داشتند یا ملبس به لباس روحانیت بودند یا زنان و دختران محجبه و چادر به سر را به زور از ماشین‌ها بیرون می‌کشیدند و به قتل می‌رساندند.

این وضعیت نشان از بی‌ثباتی حافظان امنیت و قوای نظامی رسمی کشور به دلیل متواری شدن فرماندهان و امرای طاغوتی آنها داشت. ارتش، شهربانی و ژاندارمری درگیر دستگیری و محاکمه فرماندهان خود در دادگاه‌های انقلاب اسلامی بودند به همین دلیل از نظر فرماندهی در ناپایدارترین وضعیت به سر می‌بردند و گروهک‌های ضدانقلاب هم از این فرصت نهایت سوء استفاده را کردند.

ناامنی‌ها به حدی زیاد بود که برخی شخصیت‌های حقوقی در دولت موقت و تعدادی از چهره‌های انقلابی برای مهار ناامنی، گروه‌های شبه نظامی درست کردند و به صورت خودجوش برای خود مسوولیت نظم‌بخشی به رفت و آمدهای خیابانی و تعدیل ناامنی‌ها در معابر شهر و روستا را تعیین کردند.

گروه‌های مذکور تحت مدیریت آیت‌الله حسن لاهوتی در پادگان باغشاه، حجت‌الاسلام محمد منتظری در مرکز گارد شهربانی و دانشگاه تهران، عباس آقازمانی معروف به ابوشریف در پادگان جمشیدیه و نهضت آزادی با حمایتِ دولت موقت در پادگان سلطنت‌آباد مستقر شدند.

این نیروها در ابتدا موجب برقراری امنیت نسبی شدند اما رفته رفته چند دستگی در فرماندهی و ناهماهنگ عمل کردن و دخالت آنها در کار یکدیگر موجب خنثی شدن عملکردها شد.

به این وضعیت، نگرانی برخی اعضای دولت موقت از کودتای احتمالی سران ارتش پهلوی را هم اضافه کنید. آنان برای بر طرف کردن این نگرانی به فکر تاسیس نیروی نظامی قابل اعتمادتری افتادند. برخی از اعضای این دولت پیشنهاد تشکیل گارد ملی برای محافظت از دستاوردهای انقلاب را دادند. این پیشنهاد در جلسات دولت موقت مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.

دولت موقت طرح تاسیس گارد ملی را تصویب کرد و به تایید بنیانگذار انقلاب اسلامی رساند و به فرمان امام، آن چهار گروه شبه‌نظامی با نام گارد ملی تحت فرماندهی دولت موقت قرار گرفتند و عباس امیرانتظام سخنگوی دولت در دوم اسفند ۱۳۵۷ خبر تشکیل گارد ملی را از رادیو و تلویزیون اعلام کرد.

البته دسته‌ای دیگر از اعضای دولت موقت واژه «گارد ملی» را دارای بار منفی و تداعی کننده گارد جاویدان شاه دانسته و این نام را در برازنده سازمانی که قرار است از دستاوردهای انقلاب اسلامی محافظت کند، ندانستند. به همین دلیل موضوع بین یاران انقلاب به بحث گذاشته شد. برخی از آنان با استناد به واژه‌ای که هر چهار گروه شبه‌نظامی خود را با آن معرفی کرده بودند – واژه پاسدار – خواستار تغییر نام «گارد ملی» به «سپاه پاسداران» شدند.

مبتکر این ایده شخصی به نام محمد توسلی از اعضای حزب نهضت آزادی ایران بود. او بعد از مهندس مهدی بازرگان و دکتر ابراهیم یزدی، سومین دبیرکل حزب نهضت آزادی ایران است.

مبتکر نام سپاه پاسداران

او در خاطره‌ای از نحوه تاسیس گارد ملی و چرایی تغییر این نام به سپاه پاسداران گفت: «نبود نیروهای حافظ امنیت با واکنش رهبر انقلاب مواجه شد که اعلام کردند برای جلوگیری از تشنج‌ها و ایجاد نظم، گارد ملی تشکیل شود. تشکیل گارد ملی به دولت موقت و از سوی آن به دکتر ابراهیم یزدی، معاون نخست‌وزیر در امور انقلاب، سپرده شد و او با توجه به همکاری‌ای که با یکدیگر داشتیم و به ویژه این که مدرک کارشناسی ارشد بنده در آمریکا در زمینه سازماندهی بود، تصدی امور مربوط به تدوین اساسنامه آن را به من سپرد.

با پیگیری‌هایی که داشتم امام حکمی به مرحوم آیت‌الله حسن لاهوتی دادند و ایشان نماینده رهبر انقلاب در پروژه تشکیل گارد ملی شدند. من و لاهوتی در پادگان باغ‌شاه مستقر شدیم و از ۲۳ بهمن تا هفت اسفند ۱۳۵۸ که به شهرداری تهران رفتم، پیش‌نویسی برای اساسنامه گارد ملی تدوین کردیم که این پیش‌نویس به دکتر یزدی معاونت امور انقلاب سپرده شد. در این پیش‌نویس شورای فرماندهی و واحدهایی در زیرمجموعه آن پیش‌بینی شد.

… ترکیب شورای فرماندهی گارد ملی شامل پنج عضو شامل نماینده وزارت کشور که مسؤولیت حفظ امنیت کشور را داشت (سرگردی از ژاندارمری)، نماینده دادستان کل کشور (آقای شهشهانی، دادستان کل آقای فاتحی را معرفی کردند)، نماینده ستاد مشترک (سرهنگ دیزجی)، نماینده مقام رهبری (آیت‌الله لاهوتی) و نماینده دولت (دکتر ابراهیم یزدی) بود.

واحدهای زیرمجموعه گارد ملی نیز شامل واحدهای آموزش، اطلاعات و تحقیقات بود.

… من با واژه «گارد ملی» موافق نبودم و واژه «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» را پیشنهاد کردم که تصویب هم شد، پس از تصویب پیش‌نویس اساسنامه گارد ملی که حالا به سپاه پاسداران تغییر نام داده بود.

… پس از برگزاری اولین گردهمایی فرماندهان و فعالان سپاه پاسداران در پادگان عباس‌آباد که من و لاهوتی نیز در آن شرکت داشتیم واحدهای زیرمجموعه و فرماندهان سپاه در چند مرکز استان مشخص شدند.

… در فروردین ۱۳۵۸ پس از انتقال آقای یزدی به وزارت امور خارجه، نهاد سپاه پاسداران از دولت موقت جدا شد و زیرمجموعه شورای انقلاب اسلامی قرار گرفت.»

ایجاد شکاف

هر چه از همکاری چهار گروه شبه‌نظامی تحت نام سپاه و دولت موقت گذشت، اختلاف نظرها شدت گرفت. این اختلافات رفته رفته بر کارآیی و عملکرد هر چهار گروه تاثیر منفی گذاشت و نظم و امنیت شهر تهران را مختل کرد.

محسن رضایی، محسن رفیق‌دوست و عباس دوزدوزانی به نمایندگی از این نیروها چاره کار را در سفر به قم و طرح مسئله با امام خمینی دیدند.

بنیاگذار جمهوری اسلامی بعد از ۲۸ روز حضور در تهران و استقرار نظام جمهوری اسلامی از تاریخ ۱۰ اسفند ۱۳۵۷ به شهر قم سفر کردند تا دور از پایتخت به درس و بحث در حوزه علمیه قم بپردازند اما حجم مراجعه مسوولان لشکری و کشوری به قم به حدی زیاد شد که ایشان در دوم بهمن ۱۳۵۸ به تهران برگشتند. البته تشدید بیماری قلبی امام و پیگیری تیم پزشکی ایشان تاثیر زیادی در این بازگشت داشت.

گروه سه نفره نظامی بعد از ورود به قم به دیدار رهبر فرزانه انقلاب اسلامی رفتند و ایشان را در جریان جزییات اتفاقات گذاشتند در آخر هم پیشنهاد خارج شدن سپاه پاسداران از حیطه اختیارت دولت موقت و قرار گرفتن این نیرو زیر نظر شورای انقلاب را مطرح کردند.

با موافقت امام خمینی «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» تحت فرماندهی شورای انقلاب اسلامی قرار گرفت و چند روز بعد شورای انقلاب با صادر کردن اطلاعیه‌ای نوشت: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحت نظارت شورای انقلاب تشکیل و شورای فرماندهی آن به تایید و تصویب این شورا رسیده است.

امید است مسؤولین منتخب و افراد ذی‌صلاح به یاری خداوند متعادل و براساس ضوابط مصوب در یاری و پیشبرد امر عظیم انقلاب اسلامی کوشا و به انجام وظایف محوله موفق گردند.»

به فاصله کوتاهی، نمایندگان چهار گروه شبه‌نظامی که حالا تحت نام مشترک «سپاه پاسداران» قرار گرفته بودند به صورت مجزا هر کدام سه نماینده برای تشکیل شورای فرماندهی معرفی کردند.

به این ترتیب اولین شورای فرماندهی سپاه پاسداران مرکب از عباس زمانی، جواد منصوری، عباس دوزدوزانی، محمد منتظری، یوسف کلاهدوز، محمد کاظم موسوی بجنوردی، مرتضی الویری، محمد بروجردی، محسن رضایی، محسن رفیق‌دوست و علی دانش‌منفرد به ریاست آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی عضو شورای انقلاب و نماینده امام خمینی تشکیل شد.

شورای فرماندهی سپاه در اولین نشست خود تدوین اساسنامه و نوشتن شرح وظایف و مسوولیت‌ها، تعیین شورای فرماندهی و انتخاب فرمانده را تصویب کرد.

شورای فرماندهی سپاه در همان جلسه «جواد منصوری» را به عنوان فرمانده سپاه و یوسف کلاهدوز، عباس آقازمانی، علی‌محمد بشارتی جهرمی، سید اسماعیل داودی شمسی، محسن رفیق‌دوست و یوسف فروتن را به ترتیب به عنوان مسؤولان واحدهای آموزش، عملیات، تحقیقات و اطلاعات، اداری و مالی، تدارکات و روابط عمومی انتخاب کردند.

رویش سپاه

اولین دستورالعمل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ۹ روز بعد از صدور فرمان تاسیس با امضای جواد منصوری در تاریخ ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ در هشت بند منتشر شد.

در این اطلاعیه وظایف اولیه سپاه پاسداران به این شرح تعیین شد: «کمک به اجرای امور انتظامی و امنیتی، مبارزه مسلحانه علیه جریان‌های ضدانقلاب، دفاع در برابر حملات داخلی و خارجی، همکاری و هماهنگی با نیروهای مسلح نظام اسلامی، تربیت و آموزش اخلاقی و ایدئولوژیکی – سیاسی و نظامی کادر سپاه و …

اگرچه سپاه هویتی نظامی دارد اما نظامی‌گری در واقع یک بُعد از ابعاد این نهاد مکتبی است. سپاه نهادی نظامی در جهت اهداف و آرمانهای والای انقلاب اسلامی است که حفاظت و نگهبانی از نظام و حکومت اسلامی مهم‌ترین رکن آن را تشکیل می‌دهد.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در افقی فرازمند، دارای آرمان‌های مکتبی، انسانی و جهان شمول است که باید همیشه حرکت خود را به آن سو جهت دهد.»

سپاه در بطن

مهمترین اقدامات سپاه پاسداران در اولین دوره فرماندهی این نیرو شامل: مقابله با عوامل نفوذی در دستگاه‌های اداری و نهادهای انقلابی، مقابله با ناامنی‌های غرب کشور و غائله تجزیه‌طلبانه ضد انقلاب در استان‌های غربی به ویژه در استان‌های خوزستان و کردستان بود.

اقدامات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به حدی مهم و قابل توجه بود که بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در ۲۹ مرداد ۱۳۵۸ در دیدار جواد منصوری، فرمانده وقت و علی‌محمد بشارتی مسوول واحد تحقیقات و اطلاعات نیرو با تجلیل از اقدامات این نهاد انقلابی گفتند: «من از سپاه راضی هستم و به هیچ وجه نظرم از شما برنمی‌گردد. اگر سپاه نبود، کشور هم نبود. من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی می‌دارم. چشم من به شماست. شما هیچ سابقه‌ای جز سابقه اسلامی ندارید. سلام مرا به همه برسانید. من از همه شما متشکرم. من به همه دعا می‌کنم.»

اساسنامه و وظایف

اساسنامه سپاه پاسداران سه سال و چهار ماه بعد و در دومین سال تاسیس اولین دوره مجلس شورای اسلامی در پنج فصل، ۴۹ ماده و ۱۶ تبصره در ۱۵ شهریور ۱۳۶۱ تصویب شد و با امضای آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی رییس وقت مجلس ابلاغ شد.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از اولین ساعات بعد از تجمیع نیروها و امکاناتِ در اختیار چهار گروه شبه‌نظامی به سمت وحدت رویه در فرماندهی و میدان، پیش رفت و توانست به هرج و مرج و آشوب‌های سازمان مجاهدین خلق – منافقین – و گروهک تروریستی فرقان تا حدود زیادی پایان دهد.

با تهاجم سراسری رژیم بعث عراق به مرزهای غربی و شمالغربی کشور در شهریور ۱۳۵۹ جان‌برکفان این نیرو به میدان رزم رفتند و با تقدیم هزاران شهید و مجروح وظیفه پاسداری و محافظت از دستاوردهای انقلاب اسلامی را به صورت مستمر دنبال کردند.

بنیانگذار فقید انقلاب اسلامی در پنجمین سال جنگ تحمیلی در مورخ ۲۶ شهریور ۱۳۶۴ طی فرمانی به فرمانده وقت این نیرو دستور تشکیل نیروی زمینی، هوایی و دریایی و توزیع امکانات بین واحدهای جدید سپاه پاسداران را صادر کردند.

مراکز علمی سپاه پاسداران نیز به منظور ارتقای سطح علمی نیروها و یگان‌های خود با برگزاری دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی مختلف کارایی و توانمندی نیروهایش را از طریق دو دانشگاه امام حسین (ع) و علوم پزشکی بقیه‌الله (عج) و دانشکده فرماندهی و ستاد به صورت مستمر ارتقا دادند.

توسعه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همچنان در پنجمین دهه پیروزی انقلاب اسلامی استمرار دارد.

فرماندهان نیرو

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طی ۴۴ سال گذشته شاهد منصوب شدن ۸ رییس با دوره‌های زمانی مختلف بود. جواد منصوری ۱۰ ماه، عباس دوزدوزانی ۳ ماه، عباس آقازمانی معروف به ابوشریف ۲۵ روز، مرتضی رضایی یک سال و یک ماه و ۲۹ روز، محسن رضایی ۱۶ سال، سیدیحیی صفوی معروف به رحیم صفوی ۹ سال و ۱۱ ماه و ۲۲ روز، محمدعلی جعفری ۱۱ سال و هفت ماه و ۲۰ روز و حسین سلامی از اول اردیبهشت ۱۳۹۸ تاکنون فرماندهی این نیرو را بر عهده داشته‌اند.

منابع:

صحیفه امام جلد ۶ ص ۵۳۶

صحیفه امام جلد ۷ ص ۳۰

صحیفه امام، ج ۹ ص ۳۱۴

کتاب اولین‌های دفاع مقدس- محمد خامه یار

روزها و رویدادها روزهای شمسی/ تهیه و تنظیم دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم کل قوا- تهران: رامین، ‌۱۳۷۶

انتهای پیام