موقعیت ژئوپلیتیک ایران؛ چشم‌انداز امیدوار کننده‌ای در روابط تهران-پکن

به گزارش ایسنا، با توجه به نوع روابط ایران و چین نمی‌توان نقش چین را در حل معادلات منطقه‌ای و به خصوص در ارتباط با ایران نادیده گرفت. طی این سال‌ها نام این کشور بیشتر در حمایت از برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران و در حین مذاکرات هسته‌ای و نشست‌های سازمان ملل به چشم می‌خورد. باید در نظر داشته باشیم چین توانست با یک برنامه راهبردی نه تنها به ‌عنوان شریک نخست تجاری ایران در منطقه باشد بلکه با سرمایه‌گذاری عظیمی که در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله عربستان، عراق و … انجام داد قدرت منطقه‌ای و نفوذ خود را در میان عرب‌ها نیز افزایش دهد.

علاءالدین بروجردی رئیس انجمن دوستی ایران و چین در گفت و گویی با ایسنا تاکید کرد که روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین در تمام سال های بعد از انقلاب اسلامی بدون تردید سیر صعودی داشته و حتی در دوران جنگ روابط خوبی برقرار بوده است و همچنان این روابط خوب ادامه دارد.
وی یادآور شد: آمریکا زمانی خود را یکه تاز صحنه جهانی می دانست و بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی این ذهنیت را داشت، اما امروزه به سرعت این معادله در حال تغییر است و قدرت های نوظهور جایگزین قدرت آمریکا می شوند، بنابراین کشور چین این ظرفیت را دارد هم از نظر جمعیتی و وسعت و هم از لحاظ اقتصادی مهمترین اهرم در اختیار آمریکا است و فاصله خود را با آمریکا هر چه بیشتر نزدیک می کند و به سمتی می رود که تا کمتر از ۱۰ سال آینده قدرت اول اقتصادی جهان باشد و آمریکا دیگر قدرت نخست اقتصادی نخواهد بود.

از سوی دیگر؛ سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین حلقه اتصال دو کشور به عنوان یکی از برنامه‌های استراتژیک است؛ اگرچه گفته می‌شد با تعلل چینی‌ها با وقفه روبرو شده اما در ماه‌های اخیر و با آمد و شد مقامات دو کشور و انجام یکسری قراردادها گویی وارد فاز اجرایی شده است و در سفر اخیری که بهمن ماه سال جاری حجت الاسلام رئیسی به پکن داشت بررسی همکاری‌های اقتصادی دو کشور در قالب این سند همکاری به‌عنوان محور سفر قرار گرفته و مقدمات اجرایی بسیاری از طرح‌ها فراهم شد. 

چین تنها قدرت بزرگی است که از توازن و تمایل به چالش کشیدن موقعیت مسلط آمریکا در پهنه سیاست بین‌المللی برخوردار استچین تنها قدرت بزرگی است که از توازن و تمایل به چالش کشیدن موقعیت مسلط آمریکا در پهنه سیاست بین‌المللی برخوردار است. این کشور به مهم‌ترین بازیگر در دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران به ویژه پس از پایان معافیت‌های نفتی بدل شده و از خریداران اصلی نفت ایران محسوب می‌شود.

در این زمینه برخی از کارشناسان معتقد بودند سفری که رئیس جمهور چین به عربستان داشت و موضع‌گیری ناسنجیده‌ای که در خصوص جزایر سه گانه و علیه مواضع ایران اتخاذ کرد، موجب شد تا شریک مهم منطقه‌ای پکن -یعنی ایران- از این مساله دلخور شود و علی رغم توضیحاتی که چینی ‌ها در خصوص روابط دو کشور ارایه دادند اما چندان قانع کننده نبوده است البته چینی‌ها به طور واضح اعلام نکردند چرا به یکباره در مواضع خود چرخش انجام دادند. به هر ترتیب اتخاذ تصمیم و دعوت از رئیس جمهور کشورمان برای سفر به پکن از سوی بسیاری از تحلیل‌گران و کارشناسان نوعی دلجویی از ایران به شمار می‌رفت. 

با این وجود اهمیت استراتژیک که سفر حجت الاسلام رئیسی به چین داشت موجب واکنش غرب و به ویژه‌ آمریکا گردید و باید در نظر داشت این کشور  بسیار هوشمندانه می‌داند که در مقابل آمریکا چگونه عمل کند. خط و نشان کشیدن‌های چین و آمریکا، خود بار دیگر شرق و غرب را نشان می‌دهد. 

پس از سفر رئیس جمهور کشورمان به چین هم بیانیه مشترکی صادر شده و بر اهمیت روابط نزدیک سران ایران و چین در تعمیق مشارکت جامع راهبردی تاکید گردید. در این بیانیه حمایت قاطع از مسایل مربوط به منافع اساسی و حراست از حاکمیت ملی، تمامیت سرزمینی و عزت ملی یکدیگر مورد تاکید قرار گرفت.  طرفین ضمن توافق بر تسریع در اجرای برنامه همکاری جامع و ادامه افزایش همکاری‌ها در زمینه‌های تجاری، کشاورزی، صنعتی، انرژی تجدیدپذیر، زیرساختی و غیره، توافق کردند که هجدهمین نشست کمیته مشترک تجاری و اقتصادی ایران – چین در سال ۲۰۲۳ در تهران برگزار شود.

همچنین دو طرف بار دیگر با تکرار اینکه خروج یکجانبه آمریکا از برجام علت اصلی وضعیت کنونی است، تاکید کردند که لغو تحریم‌ها و اطمینان از منافع اقتصادی ایران بخش اساسی و پایه‌ای برجام است و همه تحریم‌های مربوطه باید به‌گونه‌ای قابل راستی‌آزمایی برداشته شوند تا از سرگیری اجرای کامل و مؤثر برجام تسهیل شود. دو طرف همچنین قاطعانه در برابر تلاش دولت‌های خاص برای سیاسی کردن کار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اجرای توافقات پادمانی ایستادند.

به همان اندازه که چین تلاش داشته تا شرکای استراتژیک خود در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه را افزایش داده و روابطش را تعمیق بخشید به همان نسبت هم تلاش کرده تا در سطح بین‌المللی به‌عنوان یک نقش آفرین موثر عمل کنددر واقع به همان اندازه که چین تلاش داشته تا شرکای استراتژیک خود در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه را افزایش داده و روابطش را تعمیق بخشد به همان نسبت هم تلاش کرده تا در سطح بین‌المللی به‌عنوان یک نقش آفرین موثر عمل کند.  

چین در سالگرد جنگ روسیه به اوکراین، طرح ۱۲ ماده‌ای را مبنی بر آتش بس در اوکراین و از سرگیری گفت‌وگوهای صلح بین دو کشور ارایه داد؛ طرح پکن مبتنی بر جلوگیری از وخامت بیشتر بحران و هشدار جدی مبنی بر احتمال خارج‌شدن کامل این بحران از کنترل و از سرگیری گفت‌وگوهای مستقیم بود که علاوه بر حمایت برخی از کشورهای منطقه‌، واکنش غرب و آمریکایی‌ها را هم به دنبال داشت. 

فارغ از نقشی که چین طی سال‌های اخیر در منطقه‌ و بین‌المللی ایفا کرده است، توانسته چارچوب مشخصی را در ارتباط با تهران برای خود ترسیم کند. در واقع به عنوان یک قدرت جدید و بازیگر فعال در عرصه بین‌الملل به خوبی می‌داند کجا و چگونه عمل کند. 

عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا با تاکید بر این که چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای در روابط تهران و پکن وجود دارد، گفت:  البته اگر بخواهیم رابطه توسعه‌گرای خوبی داشته باشیم منوط به مساله هسته‌ای ایران است، چین تا اندازه‌ای با ایران کار می‌کند که از ایران نفت خریداری می‌کند و اگر ایران بتواند توافق هسته‌ای را به سرانجام برساند و میزان تولید و فروش خود را افزایش دهد و پول به حساب‌های بانکی واریز شود می‌تواند کارهای بزرگ‌تری را انجام دهد و طبیعتا برای سال آینده وضعیت بهتری را در ارتباط با چین پیش‌بینی می‌کنیم. 

وی خاطرنشان کرد: در واقع روابط ایران و چین به نوعی با رابطه چین با منطقه پیوند خورده است و هر چه روابط ایران با کشورهای منطقه و عربی بهتر باشد طبیعتا با چین نیز ارتباط بهتر خواهد بود. 

باید در نظر داشت ایران نقش ژئوپلیتیکی مهمی برای اقتصاد چین دارد و آن ها هم می‌دانند بدون حمایت ایران نمی‌توانند اهداف خود را در اتصال شرق و غرب از طریق جاده ابریشم محقق کنند. 

چین به دنبال توسعه روابط تجاری و اقتصادی امن با کشورهای مناطق مختلف جهان بوده، بزرگترین شریک تجاری ایران است، قدرتی نوظهور است که وابستگی آن به انرژی بالاست و ایران یکی از تامین‌کنندگان اصلی انرژی مورد نیاز این کشور است.  از طرفی ایران هم به دلیل قرار گرفتن در یک موقعیت استراتژیک می تواند مسیر مهم اتصال ترانزیتی را برای چین فراهم کند ضمن اینکه ایران از امن ترین مسیرها برای چین محسوب می شود. بنابراین انتظار می‌رود روابط دو کشور با توجه به تحولات پیش آمده گسترش یافته و روند رو به رشدی را در ابعاد سیاسی و اقتصادی شاهد باشیم.

انتهای پیام